شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- اولین رخداد ملی بررسی مسائل و چالش‌های روابط عمومی ایران با همت موسسه کارگزار روابط عمومی و همکاری انجمن متخصصان روابط عمومی، در تاریخ 15 شهریور در مرکز همایش های بین‌المللی المپیک برگزار شد. آنچه در پی می آید سخنرانی سیدشهاب سید محسنی عضوهیات مدیره انجمن متخصصان روابط عمومی است در این رخداد که با هم می خوانیم:

موضوع بحث من در رابطه با تبین اهم چالش ها و آسیب های روابط عمومی در ایران درسه دهه اخیر است. ازآنجا که 65 سال از قدمت روابط عمومی به مفهوم نوین آن در ایران می گذرد، ولی همچنان بعد از گذشت این مدت شاهدپابرجابودن بسیاری ازمشکلات پایه ای و اساسی روابط عمومی در ایران هستیم. یکی از مشکلاتی که ما در حوزه روابط عمومی داریم، فقدان نگرش علمی و حرفه ای به روابط عمومی است. نگاهی که اکثرمدیران ارشد سازمانها نسبت به روابط عمومی دارند، متاسفانه یک نگاه کارشناسی و حرفه ای نیست بلکه نگاهی است که در بسیاری از مواقع به روابط عمومی یک نگاه تبلیغاتی و تشریفاتی است و کمتر به روابط عمومی نگاه کارشناسی وحرفه ای وجوددارد و شاید بیشتر این تغییر نگاه به خود روابط عمومی ها بر می گردد، چراکه باید روابط عمومی ها با کارهای کارشناسی که در سازمان ها انجام می دهند اثبات کنندواحدهای کارشناسی وتحلیل گرایی هستند نه تبلیغی ومراسم گرا و بایدسعی کنیم از کارهای مراسم گرای، تبلیغاتی و تدارکاتی فاصله بگیریم. این رویکرد می تواند نگاه مدیران را به روابط عمومی ها تغییر داده وتبدیل به نگاهی کارشناسی وحرفه ای کند .

موضوع بعدی در رابطه با ساختار ناهمگون و تشکیلاتی روابط عمومی ها و وضعیت نیروی انسانی که این حوزه باآن مواجه است. ما در بسیاری از روابط عمومی وزارتخانه ها شاهد این هستیم که در برخی روابط عمومی دارای 50 یا 60 نیرو هست و در وزارتخانه دیگری تنها دارای 10نفر نیرو انسانی است وتناسب وقاعده واصول مشخصی نمی بینیم یا برای مثال روابط عمومی یک وزارتخانه دو معاون دارد دیگری یکی و در جای دیگر سه معاون مدیر کل روابط عمومی داریم. به این معنا که یک ساختار سازمان یافته و به نوعی مشخص و قالب بندی شده را شاهد نیستیم و این ناهمگونی مشکلاتی را ایجاد کرده است که بیشتر روابط عمومی ابزار و سلیقه مدیران ارشد سازمان ها شده است. اگر یک مدیرارشدی به روابط عمومی اعتقاد داشته است، زمینه تجهیز وتامین نیروی انسانی، اعتبارات و سایر امکانات موردنیازش را تامین کرده است و مدیر دیگری که به روابط عمومی اعتقاد ندارد، روابط عمومی را از همه چیز محروم کرده وبه سمت خاموشی و حاشیه کشانده است.ازسویی دیگر در ارتباط با بحث جایگاه سازمانی روابط عمومی نیزمشکلاتی وجود دارد که برای مثال درسال گذشته متاسفانه روابط عمومی استانداری های کشور از سطح اداره کل به سطح مدیریت حوزه استانداری ها تنزل پیدا کردند که این یک ضعف اساسی است که نشان می دهد هنوز این نگاه وتوجه حمایتی از روابط عمومی ها وجود ندارد. روابط عمومی که باید یک ماهیت مستقل و یک ساختار منسجم حرکتی داشته باشدرابا بخش های دیگر سازمان مانندحوزه مدیریت ویا بین الملل ادغام می کنند که یک کار غیر کارشناسی است و نشان دهنده این است که هنوز به جایگاه ،اهمیت وکارکردهای روابط عمومی در سازمان ها توجه لازم نشده است.

نکته بعدی نبودیک برنامه جامع ارتباطی دربسیاری از روابط عمومی هااست. روزمرگی در روابط عمومی ها به جهت مشغله های بسیاری که برای روابط عمومی ها تعریف شده است، نمی گذارد روابط عمومی به خوبی فکر کند و دارای برنامه باشد و بر اساس یک برنامه جلو برود و حتی اگر برنامه ای هم وجود دارد کمتر به مرحله عملیاتی می رسد. متاسفانه ما شاهد این ضعف در بسیاری از سیستم های اداری و سازمانی هستیم که روابط عمومی های ما امکان داشتن یک برنامه و حرکت بر اساس آن برنامه را ندارند و این موجب می شود که بسیاری از وظایفی را که ربطی به روابط عمومی هم ندارد را به عهده روابط عمومی ها می گذارند و روابط عمومی باید انجام دهد. به این معنی که وظایف نوشته یا نانوشته بسیاری برای روابط عمومی ها متصور می شوند که باعث می شود روابط عمومی از یک کار برنامه ای دور شود و در یک مسیر علمی و حرفه ای قرارنگیرد.

کمبود نیروی انسانی متخصص در روابط عمومی از دیگرکاستی های روابط عمومی هاست ، بر اساس تحقیقات انجام گرفته می توان گفت که بیش از 70 درصد از افرادی که در روابط عمومی ها شاغل هستند، تحصیلات مرتبط با روابط عمومی یا روزنامه نگاری ندارند و این امر باعث شده است روابط عمومی که می خواهد کار کارشناسی انجام دهد از این موضع فاصله گیرد. ضمن اینکه ما شاهد آموزش های ضمن خدمت هم به آن شکل مناسب و به صورت نظام مند در سازمان ها نیستیم تا بتواند این خلاء را جبران کند. از آنجا که به روابط عمومی هنر هشتم می گویند، به اعتقاد من فردی که به حوزه روابط عمومی وارد می شود، باید یک هنرمند باشد و بتواند ازهنرهای هفت گانه درکارش استفاده کند .

یکی دیگراز مسایل اساسی در بسیاری از موارد به راس مدیریت هرمی روابط عمومی برمی گردد،چراکه گه گاه شاهد انتصاب هایی درسطح مدیریت روابط عمومی ها هستیم که کارشناسی و تخصصی نیست و افراد غیر مرتبط در راس روابط عمومی سازمانها قرار می گیرند و مشکلاتی رابرای اجرای درست فعالیت های حرفه ای روابط عمومی ایجاد می کنند. از مسایل دیگر نبود متولی مشخص برای روابط عمومی ها درکشوراست. ما در حال حاضر نمی توانیم به طور مشخص بگویم که متولی روابط عمومی در ایران چه سازمانی است. در مقطعی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در دهه 70 دراداره کل تبلیغات دولت اداره تحت عنوان هماهنگی های روابط عمومی های کشور وجودداشت که حداقل در حد همان اداره یکسری برنامه ریزی ها وهماهنگی هایی رادر حوزه مختلف علمی،آموزشی، تدوین کتب و نشریات تخصصی روابط عمومی دنبال می کرد. خوشبختانه طی دو دهه اخیر بخش های غیر دولتی روابط عمومی مانند انجمن ها و موسسه ها ی روابط عمومی بابرگزاری همایش ها، سمپوزیوم ها و کنفرانس ها علمی وانتشار کتب ونشریات تخصصی درحوزه روابط عمومی علی رغم همه ضعف ها و کاستی های موجود اقدام کرده اندوبه نوعی چراغ روابط عمومی راروشن نگاه داشته اند.

مشکل یا چالش بعدی ،نبود قانون جامع روابط عمومی در کشور است. ما دارای یک نظام یا قانون جامعی برای روابط عمومی هادر کشور نیستیم تا همه موارد روابط عمومی در آن مشخص شده باشد از جمله اینکه چه افرادی اجازه دارند تا به حوزه روابط عمومی واردشوند و در آنجا مشغول شوند، چه افرادی اجازه دارند تا در رأس مدیریت روابط عمومی ها قرار گیرند، چه افرادی اجازه دارند تا روابط عمومی را تدریس کنند. ساختار ، جایگاه ،نیروی انسانی،اعتبارات و... روابط عمومی باید چگونه باشدهمه از جمله نکاتی است که درباید در قانون جامع روابط عمومی لحاظ شود،خوشبختانه پیش نویس این قانون تهیه وبه کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ارائه شده است که امیدواریم شاهد یک قانون یا نظام جامعی برای روابط عمومی ها باشیم تا همه مباحث روابط عمومی را در آن ببیند و به پیش برند.

از دیگر مشکلات ،وضعیت نامناسب اعتبارات روابط عمومی هاست. روابط عمومی جایی است که به ویژه در حوزه تبلیغات وانتشارات واحدی بسیار هزینه بر است، بسیاری از روابط عمومی ها ردیف اعتبارات مستقلی ندارندبه این معنی که روابط عمومی به مناسبت های مختلف باید درخواست اعتبار وبودجه کند تا مبلغی برای انجام کارهای مقطعی دراختیارش قرارگیرد. روابط عمومی با این وضعیت اعتبارات، نمی تواند کار برنامه ای انجام دهد.

بی توجهی به امر پژوهش در روابط عمومی از دیگر چالش ها است. همانطور که می دانید کارهای روابط عمومی با پژوهش آغاز و با پژوهش به پایان می رسد. ما قبل از انتشار یک مجله یا راه اندازی یک سایت یا ایجاد یک کانال تلگرامی و هر کار دیگری باید قبل از آن مطالعه کنیم که چه مخاطب،ساختار یا محتوایی داشته باشد یا حتی زمانی که این کانال تلگرامی یا نشریه را منتشر کردیم باید ارزیابی علمی کنیم که آیا این فعالیت برروی مخاطبان هدف اثر گذار بوده است یا نه. اما یکی از ضعف هایی که شاهد آن هستیم این است که روابط عمومی ها به حوزه پژوهش کمتر توجه دارند و معمولا پژوهش جزو حلقه های مفقوده روابط عمومی ها است.

چالش ارتباطات رسانه ای ازدیگرمسائل امروزروابط عمومی هاست. از آنجا که یکی از مخاطبان اصلی وبرون سازمانی روابط عمومی رسانه ها هستند، به جهت حرفه ای نبودن بسیاری از فعالیت های ارتباط رسانه ای روابط عمومی ها، با رسانه ها به طور مداوم دچار چالش ها و مشکلاتی می شوند که این مسئله به این بر می گردد که ما نیروی انسانی حرفه ای در روابط عمومی می خواهیم که رسانه را خوب بشناسد و معرفت شناختی رسانه ای و مخاطب شناختی رسانه ای داشته باشد و نحوه ارتباط منطقی و درست با رسانه را بداند که چطور باید با یک رسانه برخورد و از این ابزارارتباطی استفاده کند. به ویژه امروزه که می توان گفت که همه فعالیت های روابط عمومی تحت الشعاع رسانه های اجتماعی قرارگرفته است و در ثانیه واخبارورویدادها در لحظه می تواند مسائل سازمانی را در سطح جهانی منتشر وبه بحران تبدیل کند. بنابراین روابط عمومی ها باید بتوانند به درستی مدیریت رسانه ای بحران کنند.

چالش بعدی روابط عمومی در عصر حاضر، چالش تولید محتوا است. روابط عمومی بدون تولید محتوا و پیام های اثر بخش و انگیزشی و پیام هایی که بتواند بر روی مخاطب اثر بگذارد موفق نخواهد بود. در حال حاضر ما شاهد آن هستیم که اکثر سازمان ها برای ما پیام می فرستند یا در گروه های اجتماعی خودما را قرار می دهند، ولی پیام های آنها دارای محتوایی ضعیف هستند که شما بدون نگاه کردن، پیام های بی محتوایشان را حذف می کنید. ما در انجمن متخصصان روابط عمومی دو دوره همایش تولید محتوا را برگزار کردیم و خود برگزاری یک همایش تحت عنوان تولید محتوا در روابط عمومی نشان دهنده این است که این بخش را باید جدی گرفت و محتوای هرآنچه که با مخاطب ارتباط برقرار می کنیم از جمله نشریات و تولیدات چند رسانه ای می تواند تاثیر گذار باشد تا پیام سازمان خود را به صورت اثر بخش تر با مخاطب در میان بگذاریم.

چالش دیگری که روابط عمومی در ایران با آن مواجه است، بحث شغل سخت و زیان آور بودن آن است. علی رغم اینکه در سال 2015 روابط عمومی به عنوان پنج شغل پر استرس و سخت دنیا معرفی شده است ولی همچنان متاسفانه روابط عمومی ها در ایران از ردیف سخت و زیان آور بودن این شغل بی بهره است. امروزه کار روابط عمومی یک کار شبانه روزی است چراکه رسانه ها دائما فعال هستندو روابط عمومی باید به طور مداوم آماده بوده و پایش رسانه ای کند، انتقادات را شناسایی وبرای آن توضیح دهد و روشنگری کند. به همین دلیل است که روابط عمومی بعد از مشاغلی مانند خلبانی، پلیس و کارهای امنیتی جزو مشاغل سخت محسوب می شود.

دریک جمع بندی کلی موارد مطرح شده را می توان به عنوان مهمترین چالش ها و مشکلاتی متصورکردکه امروزه روابط عمومی با آن مواجه هستند که دراین راستا می توان راهکارهایی برای رفع یا کاهش مشکلات موجودارایه کرداز جمله این راهکارها تلاش برای تغییر نگاه به روابط عمومی از مراسم گرایی وتدارکات چی به تحلیلگری وحرفه ای گرایی، تدوین قانون جامع روابط عمومی، حمایت از تشکل های روابط عمومی، توجه لازم به انتصابات حرفه ای وتخصصی ، تاسیس مرکزی به عنوان برنامه ریزی وهماهنگی امور روابط عمومی هادر کشور تا بتواند جامعه و خانواده روابط عمومی کشور را هدایت و راهبری کند، تجدید نظردرساختار، جایگاه و تشکیلات روابط عمومی ها ، توجه جدی به ارتقاء سطح آموزش دانشگاهی وضمن خدمت برای شاغلین این حرفه ، تعیین ردیف اعتباری مستقل برای روابط عمومی ها ، تجهیز روابط عمومی به آخرین تکنولوژی های روز ارتباطی و...می باشد.