شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- روابط عمومی(public Relations) یا «هنر هشتم» دانشی است که در قرن بیستم پا گرفت و از آن به مثابه پلی میان یک سازمان و مخاطبان آن یاد می شود.

گرچه اصطلاح روابط عمومی برای نخستین بار در آمریکا در اتحادیه راه آهن به کار برده شد، اما قدمت این دانش در ایران از زمان تصویب هیات وزیران در سال 1322 مبنی بر راه اندازی «اداره کل انتشارات و تبلیغات» که بعدها به اداره «اطلاعات و روابط عمومی» تغییر یافت، به بیش از 60 سال می رسد.

شرکت نفت اولین سازمان در ایران بود که اداره ای با این عنوان دایر کرد اما حدود دو سال بعد انجمن روابط عمومی و بعد از آن هم دانشکده علوم ارتباطات بوجود آمدند.
از آن سال های دور تاکنون روابط عمومی ها حلقه واسط بین دولت و مردم بوده و یکی از ابزارهای مهم اطلاع رسانی به جامعه و اطلاع یابی از نظر دیدگاه مردم و انعکاس آن به دولتمردان به شمار می روند.

اکنون نقش روابط عمومی ها در کمک به تصمیم گیری های مدیریتی و استراتژیک یک سازمان نقشی قابل توجه است اما این نقش هیچگاه خالی از چالش نبوده است.
نبود آموزش، توجه نداشتن کافی به موضوع اخلاق به عنوان بن مایه روابط عمومی،‌ سطحی نگری و تهییج و تبلیغ،‌ نگاه ابزاری داشتن به روابط عمومی،‌ کم توجهی به دانش و محتواهای غنی مورد نیاز در حوزه نظر و عمل‌ و کم توجهی به موضوعاتی مانند آموزش از جمله چالش های هستند که سسب شده بخش های روابط عمومی سازمان ها تا حدودی از نقش و جایگاه خود دور شوند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) برای بررسی چالش های پیش روی روابط عمومی ها، در نشستی با موضوع «آسیب شناسی آموزش در روابط عمومی ها» میزبان داوود زارعیان مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات و استاد ارتباطات، علی فروزفر استاد دانشگاه و عضو موسس خانه روابط عمومی، احمد یحیایی ایله ای دیگر عضو موسس خانه روابط عمومی و هوشمند سفیدی عضو موسس و نماینده خانه روابط عمومی بود که مشروح این نشست در پی می آید:

** جایگاه روابط عمومی ها سطحی معرفی شده است
استاد دانشگاه علوم ارتباطات و روابط عمومی یکی از مشکلات مربوط به آموزش روابط عمومی در دانشگاه ها را کلی بودن آنها عنوان کرد و گفت: شخص پس از دانش آموختگی دقیقا نمی داند چه حرفه ای دارد و چه باید بکند.

داود زارعیان افزود: کسانیکه در رشته روابط عمومی مشغول تحصیل می شوند باید پس از طی واحدهای عمومی و اولیه، بیشترین حجم درسی باقیمانده را به تحصیل کاربرد روابط عمومی در یکی از رشته های مورد علاقه مانند روابط عمومی در واحدهای صنعتی، تجاری، بانکی، کشاورزی، خدماتی و نظایر آن اختصاص دهند تا پس از فراغت از تحصیل در بخش هایی که دروس تخصصی آنها را گذرانده مشغول شوند.

این استاد دانشگاه معتقد است در شرایط کنونی جایگاه روابط عمومی ها سطحی معرفی شده و فضای مجازی در عرصه روابط عمومی قالب شده است.

** فاصله زیاد دانشگاه ها با نیازهای روز رشته روابط عمومی
به گفته وی، دانشگاه ها هنوز نتوانسته اند این مهم را منطبق کرده از این رو فاصله زیادی با نیازهای روز و آنچه در دانشگاه ها تدریس می شود، داریم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ‌اگر بخواهیم فارغ التحصیل متخصص تربیت کنیم باید رشته روابط عمومی به رشته های گرایش خاص مانند روابط عمومی صنعتی‌ و ‌بانکها تعریف شود.

** نیازمند تربیت متخصص روابط عمومی هستیم
به گفته وی باید مانند سایر دانشگاه های دنیا متخصص تربیت کنیم، بگونه ای که رشته ها را کوچک و دوره های تخصصی را بیشتر کنیم.

عضو موسس خانه روابط عمومی ایران خاطرنشان کرد: ‌امروز همچنین وظیفه رسانه ها، انجمن ها و تشکل ها این است که جایگاه حرفه ای روابط عمومی را در جامعه تعریف کنند.

زارعیان دیگر مشکل روابط عمومی ها را شساختار روابط عمومی و آموزش کشور عنوان کرد و گفت: اگر کارشناسان روابط عمومی، حرفه ای و متخصص باشند می توانند مدیران ارشد را قانع و هدایت کنند.

** ورود افراد غیرحرفه ای به رشته روابط عمومی و مشکلات این حوزه
این استاد دانشگاه تصریح کرد: متاسفانه ورود افراد غیرحرفه ای به رشته روابط عمومی مشکلاتی را در این حوزه و حرفه وارد کرده است.

وی تاکید کرد: توسعه روابط عمومی توسط خود روابط عمومی و دست اندرکاران این حرفه امکانپذیر است.

عضو موسس خانه روابط عمومی ایران برگزاری اینگونه نشست ها را به فال نیک گرفت و ضمن قدردانی از (ایرنا) به به عنوان اولین رسانه ای که برگزاری چنین نشستی را فراهم کرده، گفت: بعضی از دوستان فکر می کنند که خانه روابط عمومی نسبت به دیگر گروه ها موضع دارد در حالیکه اینطور نیست؛ همه می دانند روابط عمومی ما در کشور امروز درمورد آموزش با مشکلات فراوانی روبروست.

زارعیان ضمن قدردانی از تلاشها و زحمات دیگر انجمن ها و تشکل ها، در این رابطه گفت:‌ تلاش زیاد شده و می شود اما کافی نیست؛ هدف تلنگری به انجمن ها و تشکلها برای آنچه انجام شده، است که متناسب با نیازهای جامعه و کشور در عرصه روابط عمومی گام بردارند.‌

** نیازسنجی در علوم انسانی امری مهم و بسیار ضروری است
دیگر کارشناس و استاد دانشگاه مدعو در این نشست نیز درباره وضعیت استانداردهای آموزش روابط عمومی در ایران اظهار داشت: بجای نیازسنجی درباره آموزش، الگوبرداری کرده ایم در حالیکه نیازسنجی در علوم انسانی بسیار ضروری است.

احمد یحیایی ایله ای افزود: با بررسی های به عمل آمده، اکنون 70 درصد روابط عمومی ها در حوزه صنعت فعالیت دارد، اما دانشگاه ها تاکنون شاخه جداگانه ای برای آموزش روابط عمومی تخصصی صنعت و یا حرفه های دیگر نداشته اند.

عضو هیات موسس خانه روابط عمومی ایران معتقد است برای بهتر شدن وضعیت آموزش روابط عمومی در دانشگاه ها باید به سه ضلع استاد، دانشجو و منبع توجه داشت.
به گفته وی، باید این سه ضلع را تقویت و از سوی دیگر حاصل و نتایج کار روابط عمومی ها را در جامعه ملموس کرد.

** رویکرد، نیازسنجی باشد
به گفته وی، استاندارد آموزش در دانشگاه های کشور داریم اما این استاندارد قدیمی و متعلق به گذشته است.
یحیایی ایله ای تصریح کرد: ‌اگر رویکرد، نیازسنجی باشد، بطور یقین به نتایج خوب و مطلوبی دست خواهیم یافت.
این استاد دانشگاه در عین حال تاکید کرد که باید امروز یک آسیب شناسی جدیدی صورت گرفته و متناسب با احتیاج جامعه، نیاز سنجی شود.

** ناشناخته بودن رشته روابط عمومی
عضو هیات موسس خانه روابط عمومی ایران ادامه داد:‌ رشته روابط عمومی امروز ناشناخته مانده و تلاشی برای مطرح شدن این رشته صورت نمی گیرد.
یحیایی ایله ای گفت:‌ با شعار نمی توان رشته روابط عمومی را خوب جلوه داد بلکه خانواده ها، افراد و دانشجویان باید بصورت ملموس نتایج این رشته را در جامعه مانند رشته پزشکی مشاهده کنند.
به گفته این استاد دانشگاه، اگر ورودی های دانشگاه نتایج رشته روابط عمومی را مشاهده کنند به طبع آن علاقه مند به گرایش این رشته خواهند شد.

** آموزش رشته روابط از چهار مجرا
دیگر عضو موسس خانه روابط عمومی ایران نیز در این میزگرد تخصصی در پاسخ به این سئوال که آیا وزارت علوم برای انطباق علم روابط عمومی در دنیا با آموزش این علم در ایران کاری کرده یا نه گفت: ابتدا باید بگویم کلا آموزش روابط عمومی در ایران از چند مجرا یعنی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، آموزش در سازمان ها و نهادها، خودآموزی از کتاب ها، مجلات و وبگاه ها و رویدادها مانند همایش ها و ممیزی و ارزیابی ها صورت می گیرد.
علی فروزفر ادامه داد: وزارت علوم عمدتا سلسله معیارها و ضوابطی را برای راه اندازی رشته های دانشگاهی در نظر می گیرد و اگر دانشگاه مربوطه آن ضوابط را در اندازه های حداقلی رعایت کرده باشد، اجازه تاسیس رشته را می دهد.

** استانداردسازی ها در حوزه دروس انجام نشده است
مترجم کتاب «راز تبلیغات» افزود: به همین دلیل شاهد تفاوت در سرفصل های دروس روابط عمومی در دانشگاه های مختلف هستیم؛ استانداردسازی ها در حوزه دروس انجام نشده و حتی سرفصل ها در داخل دانشگاه ها هماهنگ نیستند.
وی خواستار تشکیل کمیته ای تخصصی در وزارت علوم برای هماهنگ سازی دروس و نزدیک کردن محتوای آنها به استانداردهای جهانی با توجه به بومی سازی مطالب و آموزش ها شد و گفت: یکی از وظایف همه تشکل های فعال در حوزه روابط عمومی، ساماندهی آموزش در این حوزه است که باید از طریق مکاتبه، جلسه و تعامل با وزارت علوم و حتی دانشگاه ها محقق شود.

** ورود به نظام آموزشی روابط عمومی، اولویت جدی خانه روابط عمومی
به گفته فروزفر یکی از اولویت های جدی خانه روابط عمومی ایران ورود به نظام آموزشی روابط عمومی برای شناخت چالش ها، ناهماهنگی ها، ضعف ها و خلاءهاست تا از طریق تعامل با آموزش عالی زمینه بهسازی آموزشی فراهم آید.

** 20 هزار دانشجو در حال تحصیل در رشته روابط عمومی هستند
نماینده و عضو موسس خانه روابط عمومی ایران نیز در این میزگرد در پاسخ به این سئوال که با توجه به وضعیت کشور تناسب بین دانشجویان، اساتید و بازار کار برای دانش آموخته های این رشته وجود دارد یا نه گفت: از آمار دانشجویان رقم روشنی در دست نیست، می دانیم تا سال 76 نزدیک به 15 هزار نفر از رشته روابط عمومی دانش آموخته شدند. همچنین شمار رسمی واحدهای روابط عمومی در سراسر کشور 15 هزار واحد است که اگر خانه روابط عمومی در همه شهرستان ها شکل بگیرد آمار دقیق تری به دست می آید.
هوشمند سفیدی افزود: با وجود دقیق نبودن آمار حدس می زنیم تعداد دانشجویان در حال تحصیل 20 هزار نفر باشد اما حدود 70 درصد از افراد مشغول در روابط عمومی ها افرادی هستند که تحصیلات مرتبط ندارند.

** موانع اداری مشکلی در بکارگیری افراد متخصص در روابط عمومی
دبیر کل سمپوزیوم بین المللی روابط عمومی تاکید کرد: موانع اداری اولین مشکل در بکارگیری افراد متخصص و دارای تحصیلات مرتبط در روابط عمومی هاست؛ ضمن اینکه دانش آموخته های دانشگاه ها هم در بدو ورود به بازار کار مهارت کافی ندارند.

** حذف کارورزی و پایان نامه کارشناسی از رشته روابط عمومی
وی همچنین به حذف کارورزی و پایان نامه کارشناسی در رشته روابط عمومی اشاره کرد و گفت: درصورتیکه موانع اداری برای جذب دانش آموخته ها حذف شود، نیروهای کارآمد به کار گرفته شده و آموزش صرفا به بیان تئوریها نمی گذرد و شاهد تغییرات عمده در وضعیت روابط عمومی ها خواهیم بود و بر اساس پژوهش ها بهتر است کارکنان روابط عمومی 70 درصد دانش آموخته های این رشته و 30 درصد از رشته های دیگر مانند روزنامه نگاری یا سنجش افکار باشند.

** ماهیت روابط عمومی برقراری ارتباط بین سازمان و مردم است
فروزفر همچنین در ادامه این نشست در پاسخ به سئوالی در مورد آسیب های ناشی از جذب افراد غیرمتخصص در روابط عمومی ها گفت: ماهیت و جوهره روابط عمومی برقراری ارتباط بین سازمان و مردم است.

به گفته این پیشکسوت حرفه روابط عمومی، وقتی کارشناس روابط عمومی توانمندی ها، مهارت ها، دانش و متعهدات لازم را نداشته باشد مردم و سازمان مربوطه هر دو آسیب می بینند.

مترجم کتاب «اصول و فنون سخنوری» افزود: شش مهارت پایه ای برای همه فعالان روابط عمومی لازم است که این مهارت ها به فرهنگ خاصی وابسته نیست و جهانشمول است.

وی توانایی برقراری ارتباط، توانایی سازماندهی کارهای سازمان، توانایی کنار آمدن با افراهم و به تفاهم رسیدن، صداقت و شرافت شخصی، قدرت تخیل و خلاقیت بالا و تمایل به یادگیری را شش مهارت پایه ای برای همه فعالان روابط عمومی دانست.

فروزفر همچنین یادآور شد: برای پیشرفت در این حوزه باید از نقطه اول تا آخر معیارهایی داشته باشیم و بر اساس معیارها ارزیابی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: 12 معیار را برای سنجش وضعیت روابط عمومی در نظر گرفته ام که شامل فلسفه و چشم انداز روابط عمومی چیست، اهداف کلان و عمیق نظام آموزشی چیست، مهارت ها و توانمندی ها پس از دانش آموختگی نیازسنجی اجتماعی و بر اساس اصل رشته چیست، انتخاب درست دروس، منابع و محتوای مناسب و متناسب با اهداف وجود دارد، اجرای درست برنامه آموزشی زیرا گاهی برنامه روی کاغذ خوب است ولی درست اجرا نمی شود، جذب دانش آموخته به بازار کار با چه شرایطی است و خانه روابط عمومی می تواند شرایط جذب را تعیین کند، کارآمدی دانش آموخته، روزآمدی نظام آموزشی، هموار بودن مسیر رشد علمی، وجود مکمل های آموزشی و مدیران ارشد چه نگاهی آموزش روابط عمومی و این حرفه به طور کلی دارند.

** جای خالی معرفی رشته روابط عمومی در کتابهای درسی
سفیدی نیز در پایان سخنان خود در این میزگرد، یکی از رسالت های مهم خانه روابط عمومی را شناساندن بیشتر این رشته به مردم دانست و گفت: روابط عمومی هنر و حرفه ای است که برای مردم و در خانه و اجتماع کاربرد دارد.
این فعال رسانه ای با بیان اینکه جای معرفی رشته روابط عمومی در کتاب های درسی خالی است، ادامه داد: افراد بسیاری روابط عمومی را نمی شناسند و حتی در داخل سازمان ها مردم نمی دانند که روابط عمومی از رضایت مردم در سیستم صیانت می کند، بنابراین باید روابط عمومی را با ویژگی هایی که دارد معرفی کنیم.
وی همچنین به صدور بخشنامه ای در سال 63 اشاره کرد و یادآور شد: در این بخشنامه تصریح شده، روابط عمومی در کتاب های درسی معرفی شده و کتاب های این حوزه تدوین شود اما به این بخشنامه مهم بی توجهی شد. ضمن اینکه یکی دیگر از معضلات، ناهماهنگی بین بخش های مختلف آموزش عالی در این زمینه است.
سفیدی تاکید کرد: اگر دانش روابط عمومی توسعه یابد، بسیاری از ارتباطات بهبود می یابد و آموزش روابط عمومی نباید به هدف کار در سازمان های اجرایی منحصر شود.
فروزفر نیز بهبود نگاه مدیران ارشد و رهبران جامعه به روابط عمومی و حمایت رسانه ها از روابط عمومی ها را دو پیش نیاز را برای رشد روابط عمومی برشمرد.
سفیدی نیز تشکر و قدردانی خانه روابط عمومی، از همه رسانه هایی که با برگزاری میزگرد و ارائه آموزش به پیشبرد روابط عمومی کمک کرده اند، آمادگی خانه روابط عمومی را برای همفکری با این سازمان ها اعلام کرد.