شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- دکتر محمد مهدی فتوره چی در نشستی که روز 27 اردیبهشت به منظور گرامیداشت روز ارتباطات و روابط عمومی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید ضمن مرور تاریخ شکل گیری روابط عمومی، علل و عوامل ساختاری، فرهنگ و اجتماعی توسعه نیافتگی مطلوب روابط عمومی های دولتی در ایران را برشمرد.

مدیر گروه رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در ابتدای سخنرانی اذعان داشت که روابط عمومی‌ها درصدد ارتباط متقابل و موثر با مخاطبان درونی و بیرونی سازمان بوده و این امر با سه هدف و کارکرد اطلاع رسانی، متقاعدسازی و ایجاد همبستگی در نگرش بین مخاطبان درونی و بیرونی سازمان باید انجام گیرد.

این مدرس و پژوهشگر ارتباطات در خصوص اهمیت روابط عمومی گفت: روابط عمومی باید قلب تپنده و مغز متفکر یک سازمان باشد و این نشان‌ دهندة اهمیت و نقش روابط عمومی‌ها در همة سطوح و پیکر سازمان است. وی اضافه کرد: ویژگی منحصر به فرد روابط عمومی‌ها قابلیت تعامل گسترده با مخاطبان درونی و بیرونی سازمان است و این ویژگی می‌تواند برای افراد برون نگر و اهل معاشرت که مایل هستند در این حرفه کار کنند ایجاد انگیزه کند.

دکتر فتوره چی خاطر نشان کرد: هر گاه صحبت از عدم توسعه یافتگی روابط عمومی‌ها می‌کنیم باید بخشی از آن را به عدم‌توسعه یافتگی جوامع و سازمان ها ربط دهیم و نمی‌توانیم همة ایرادات و کاستی ها را به مدیریت و مسائل ساختاری و تشکیلات واحد ربط دهیم.

او در ادامه با اشاره به ویژگی‌های روابط عمومی توسعه یافته گفت: این روابط عمومی‌ها مردم سالارند؛ لذا شایستگی حرف اول را در آن می زند؛ همچنین از احساسات و عواطف هم به دور هستند و عقلانیت بر آنها حاکم است. وی تاکید کرد که روابط عمومی با گسترش دموکراسی و شهرنشینی از اهمیت بالایی برخوردار شده است و به همین جهت در دورة گذار به سوی جامعه اطلاعاتی نقش کارکرد روابط عمومی‌ها بسیار برجسته می‌شود. این منتقد روابط عمومی افزود: این روزها صحبت از مسئولیت اجتماعی مشترک مطرح است که در این راستا بی تردید روابط عمومی‌ها می‌توانند نقش برجسته‌ای بازی کنند؛ به ویژه اینکه فرهنگ سازمان و محیط پیرامونی خود را بخوبی می‌شناسند و می‌دانند که چه زمان و به چه نحوی آنها را در جهت کمک به افزایش روحیه اجتماعی سوق بدهند.

دکتر فتوره‌چی با اشاره به دوره‌های مختلف روابط عمومی بیان کرد که با آغاز دوره‌ سازندگی در کشور( سال 68 )روابط عمومی‌ها در این دوره به دلیل اقدامات زیر بنایی و توسعه‌ای که انجام می‌شد از کارکرد واقعی خود دور بودند و فعالیت یک‌سویه‌ای داشتند زیرا جانبد ارنه در پی معرفی پروژه های عمرانی و زیر ساختی بودند و بیشتر به سفارش رپرتاژ آگهی به مطبوعات علاقه نشان می دادند تا پاسخگویی به سوالات مخاطبانشان که در خصوص چرایی ایجاد پروژ ه ها و طرح های فراوانی که در طی آن دوره افتتاح می شد پرسشگری می کردند.

دکتر فتوره چی افزود: با روی کار آمدن دولت اصلاحات در سال 76 نقطة عطفی در روابط عمومی‌ها ایجاد شد؛ زیرا تحت تأثیر فضای سیاسی در کشور مخاطب محوری در دستور کار قرار گرفت و در همین زمان بود که نظریه روابط عمومی دوسویه یا همسنگ مطرح شد و به افکار عمومی توجه خاصی می‌شد. لذا در دورة هفتم و هشتم، روابط عمومی‌های پاسخگو مطرح بود؛ اما با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد، به دلیل تفاوت دیدگاه و اینکه مدیرانی که روابط عمومی‌ها ی دولتی خیلی با سیاست‌های مسئولان عالی سازمان ها هم‌نوا و هم فکر نبودند برخی از مدیران متخصص کنار گذاشته شدند و افراد مورد وثوق و اغلب فاقد تخصص به کار گمارده شدند که در واقع، بسیاری از روابط عمومی‌ها دچار انفعال نسبی شدند. بدیهی است که رویکرد روابط عمومی‌ها در این دوره یک‌سویه و تبلیغی بود بویژه آنکه نگاه مصلحت اندیشانه در روابط عمومی‌ها حاکم بود. در دورة نهم با آغاز دولت تدبیر و امید شاهد گسترش فناوری نوین ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی هستیم که باعث دسترسی سهل تر و سریعتر همگان به اطلاعات و اخبار سازمان شده و لذا گرایش خاصی از سوی روابط عمومی‌ها به سمت الگوی دوسویه یا هم‌سنگ و مشارکتی دیده می شود؛ زیرا به نحوی از اداره‌گری و تصدی‌گری دور شده و به سمت سازمان اداری الکترونیکی پیش می‌روند.

این استاد دانشگاه به عوامل بازدارندة فرا سازمانی توسعه روابط عمومی‌ها نیز اشاره کرد و گفت بخشی از این عوامل بازدارنده به ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی درون سازمان و بخش اصلی تر آن به عوامل برون سازمانی باز می‌گردد؛ زیرا فراتر از علل داخلی سازمان و ضعف ساختاری روابط عمومی در سازمان ها این نوع نگرش مدیران عالی نهاد های دولتی است نسبت به روابط عمومی است که بسیار مهم تر و در خور تامل است. ضعف روابط عمومی‌ها امروزه در اطلاع رسانی نیست بلکه در اطلاع‌یابی است. بویژه اینکه با ایجاد شبکه‌های اجتماعی و عدم بهره گیری مطلوب از این قابلیت ها، قدرت مانور روابط عمومی‌ها پایین آمده است؛ در واقع امروزه تکنولوژی‌های نوین و دانش‌محور یکی از چالش‌های روابط عمومی است.

مدیر بخش رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی افزود یکی دیگر از عوامل توسعه نیافتگی روابط عمومی ها این است که در بسیاری از اوقات این واحدها، تحت تأثیر یک روند غیر‌دموکراتیک و غیر پاسخگو قرار می‌گیرند که نتیجه آن هم تأخیر در هم‌آوایی با فناوری و اجرای مدل دولت الکترونیک است که علی رغم تلاش های صورت گرفته هنوز فاصله زیادی تا تحقق آن داریم.

عضو انجمن متخصصان روابط عمومی در ادامه دو رویکرد اساسی در توسعه را مطرح کرد که بر اساس رویکرد مکتب وابستگی علل و عوامل خارجی در توسعه جامعه ای دخیل بوده که حدود 30 درصد عوامل توسعه نیافتگی ناشی از این انگاره نظری است. اما بنا بر رویکرد دوم, یا مکتب نوسازی 70 درصد عوامل توسعه نیافتگی سازمان‌ها و جوامع ما که عمده‌ترین آن ناشی عوامل ذهنی و شخصیتی است به فرهنگ و نگاه معرفتی شخص نسبت به حوزه کارکردی مربوط است و از همین جاست که نقش خرده فرهنگ ها در جامعه و سازمان در توسعه یافتگی سازمان های اداری حساسی چون روابط عمومی برجسته می شود. او ادامه داد چون روابط عمومی در حال کنشگری پیوسته با جامعه پیرامونی و برون سازمانی است طبیعی است که برخی از خصوصیات فرهنگی جامعة در روابط عمومی نفوذ پیدا می‌کند. همچنین وی در خصوص تعریف روابط عمومی‌ها اذعان کرد که به غیر از لزوم ارایه و وحدت نظر به تعریف واحدی، هر حوزة علمی نیز باید بر اساس اهداف و کارکردهایش تعریف خاصی از روابط عمومی ارائه ‌کند.

عضو انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات بیان داشت که پیچیدگی ارزش‌شناسی در تعاملات، بویژه در صدور بیانیة یکی از مشکلات روابط عمومی‌ها است. وی هم چنین در ادامه به برخی از مشکلات روابط عمومی‌های نهاد های دولتی در کشور اشاره کرد.

در پایان دکتر فتوره‌چی با اشاره به اینکه لازم است نگرش مدیران و سازمان‌ها نسبت به روابط عمومی تغییر کند خاطر نشان کرد که باید برای راهبری مطلوب روابط عمومی ها از مشاوران حرفه ای یا استراتژیست‌های روابط عمومی و در غیر این صورت از بنگاه ها و موسسان کارگزاری روابط عمومی دعوت به همکاری شود. او در ادامه تاکیدکرد که یکی دیگر از مواردی که بسیارحائز اهمیت است این است که در تمام سطوح و شوراهای تصمیم‌گیری درسازمان مدیران و کارشناسان خبره روابط عمومی باید در آن شرکت کنند تا ضمن ارایه تحلیل های کارشناسی و ارزیابی های موردی به اطلاعات و اخبار سازمان پیش از مخاطبان و مدیران سطوح میانی دسترسی داشته باشند

در پایان وی با اشاره به اینکه باید به مسائل مخاطبان اهتمام ویژه شود بیان کرد که روابط عمومی های در عصر حاضر باید با اهتمام به افزایش سواد رسانه ای کارشناسان خود، برای تحقق حکمرانی الکترونیکی به ارتباطات دو سویه و هم سنگ و مشارکتی روی بیاورند تا مسیر توسعه یافتگی را سریعتر بپیمایند.