شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- وبسایت بی بی سی فارسی ـ بیستم ماه می 2015 (30 اردیبهشت 1394): رادیو فارسی صدای آمریکا پس از سی و شش سال فعالیت (فعالیت دور دوم حیات خود)، دیشب (29 اردیبهشت 1394) واپسین برنامه اش را پخش کرد و از میان شبکه های رادیویی فارسی زبان برون مرزی ایران رخت بربست. این شبکه رادیویی در واقع بخش فارسی شبکه صدای آمریکا(Voice of America) بود که علاوه بر انگلیسی به دهها زبان برای خارج از این کشور برنامه پخش می کند و از لحاظ سازمانی، وابسته به وزارت امور خارجه آمریکا است.

بخش فارسی صدای آمریکا دو دوره فعالیت داشت با دو کارکرد متفاوت، دوره اول فعالیت آن، همزمان با نخستین سفر رسمی محمدرضا پهلوی (شاه وقت) به ایالات متحده در نوامبر 1949 (آبان 1328) آغاز شد و اعلام کرد که هدف، توسعه روابط ایران و آمریکا و استحکام نزدیکی و دوستی دو کشور است. سیزده سال بعد باز هم با سفر محمدرضا پهلوی به آمریکا، فعالیت آن به پایان رسید. [مروری بر تاریخ نشان می دهد که نخستین سفر رسمی پهلوی دوم در سمت «شاه» به واشنگتن در نوامبر 1949 صورت گرفت و آخرین سفر او در آن سمت، در نوامبر 1977 که در این نوامبر ـ گویا طبق برنامه ـ در برابر کاخ سفید واشنگتن و اطراف چمن آن برضد او تظاهرات گسترده ای صورت گرفت و به اصطلاح سکه او شکست و ....].

نزدیک به 13 سال پس از آغاز فعالیت بخش فارسی صدای آمریکا، پهلوی دوم در دیدار با جان اف کندیِ لیبرال ـ رئیس جمهوری وقت ـ در واشنگتن، رو در رو از او خواست که برنامه های صدای آمریکا به زبان فارسی متوقف شود و استدلال کرده بود که دیگر نیازی به ادامه فعالیت آن نمی بیند زیراکه رادیو سراسری ایران نقص ندارد، یک خبرگزاری ملی اخبار آن را تأمین می کند و در اخبار و تفسیرهایش سیاست تحکیم دوستی و اتحاد دو کشور ملحوظ است و مطالبی خلاف منافع آمریکا پخش نمی شود. کندی پذیرفت (البته پس از طرح خواست های خود) و بخش فارسی رادیو صدای آمریکا تعطیل شد. در آن زمان، هنوز رادیو ترانزیستوریِ دارای موج کوتاه به بازار عمومی ایران راه نیافته بود و رادیوهای لامپی، بزرگ و گران بودند و هرکس آنهارا نداشت. به علاوه، سطح معلومات عمومی چندان بالا نبود که اخبار بین الملل ـ آن هم با پخش سریع ـ درک شود.

در بازگشت از همین سفر بود که پهلوی دوم به اجرایی شدن بخش های دیگری از برنامه اصلاحات ششگانه دکتر علی امینی ـ دوست و همفکر جان اف کندی ـ و پس از رفتن امینی تَن داد.

حدود 17 سال بعد، برنامه فارسی صدای آمریکا به دستور مستقیم جیمی کارتر ِ لیبرال دمکرات و پس از مشاهده ضدیت اکثریت انقلابیون با سیاست های آمریکا و دولت موقت (دولت مهدی بازرگان که دو ـ سه وزیر هوادار آمریکا در آن عضویت داشتند) و در پی برگزاری همه پرسی در ایران و اعلام نظام اسلامی، از نهم اپریل ۱۹۷۹ (بیستم فروردین ۱۳۵۸) کار خودرا از سر گرفت.

جیمی کارتر پس از مشورت با زبیگنیو برژینسکی مشاور لهستانی تبار و ضد مسکو امنیت ملی آمریکا دستور بازگشایی بخش فارسی آمریکا را داده بود. این بار یافتن همکار برای این بخش آسان بود و بسیاری از روزنامه نگاران ایران و گویندگان رادیوتلویزیون دولتی این کشور و عمدتا اخراجی به آمریکا نقل مکان کرده بودند و در دسترس.
در آن زمان هنوز سفارت آمریکا در تهران فعال بود و یک بار، صدای آمریکا از طریق این سفارتخانه و از طریق امتحان (مسابقه برای انتخاب بهترها) دو تَن را از میان ژورنالیست های ایران انتخاب و استخدام کرد که یکی از این دو قبلا و برای مدتی متصدی خبرگزاری رادیو تلویزیون ملی (اینک دفتر مرکزی خبر) بود و دیگری از مترجمان قدیمی خبرگزاری پارس که هر دو به واشنگتن رفتند و به جمع کارکنان صدای آمریکا پیوستند.

در پی تصرف سفارت آمریکا در تهران و گروگانگیری کارکنان آن و آغاز تنش در روابط دو دولت، بخش فارسی صدای آمریکا تصمیم به افزایش برنامه های خود گرفت. برای پخش تفسیر و ابراز نظر ـ از چند مقام پیشین، استاد دانشگاه و ... که مقیم آمریکا شده بودند دعوت به همکاری شد. به این ترتیب، شمار کارکنان بخش فارسی صدای آمریکا افزایش یافت و به حدود سی نفر رسید و مدت زمان برنامه هایش نیز ظرف یکی ـ دو سال از نیم ساعت به پنج ساعت افزایش یافت.

با ظهور تلویزیونهای ماهواره ای در دهه 1990، رفته رفته نقش شبکه های رادیویی برون مرز ازجمله صدای آمریکا رو به کمرنگ شدن نهاد و صدای آمریکا هم پخش برنامه های تلویزیونی را آغاز کرد و بتدریج رادیو به حاشیه رانده شد. در سالهای اخیر، دیگر صدای آمریکا روی آنتن نبود بلکه در قالب «رادیو تماشا» از تلویزیون پخش می شد و بر شبکه اینترنت (شبکهِ شبکه ها) قرار می گرفت. همزمان، رادیوتلویزیونهای برون مرزی که شمار آنها از دهها تجاوز کرده است به وبسایت نویسی پرداخته اند که در ایران ـ آنتن های ماهواره طبق ضوابط این کشور جمع آوری و پارازیتی می شوند و وبسایت های رادیوتلویزیون های برون مرزی؛ فیلتر.

در پی کاهش مخاطبان روزنامه، مجله و کتاب نوبت به رادیوها رسیده است که اینک عمدتا در خودرو و در حال رانندگی شنیده می شوند و اتومبیلرانان علاقمند به موسیقی هستند، نه خبر و تفسیر ـ به استثنای اخبار هواشناسی و ترافیک.

«سیاست دولت» سرنوشت بخش فارسی رادیو صدای آمریکا را ورق نزد، وضعیت زمانه و تغییر سلیقه ها و توجه مخاطبان بود. شمار (درصد) مخاطب مسیر و سرنوشت یک رسانه (چاپی، گفتاری و دیداری) را تعیین می کند، نه سیاست. بعید نیست که دیگر رادیوها به سرنوشت صدای آمریکا دچار شوند و در این صورت، کشتیبان (صاحب فرستنده) را سیاست دیگر آید و صدای خودرا از طریقی دیگر به مخاطبان برساند و ....
ـ ـ ـ ـ ـ
در تعریف، رسانه های دولتی یک کشور که مخاطبان خارج از مرز «هدف» آنها هستند، بازوی روابط دولت متبوع بشمار می آیند. این رسانه ها ظاهرا اخبار معمولی را پخش و منتشر می کنند ولی گاهی در لابلای آنها نظر دولت متبوع را و نیز یک مصاحبه و نقل نظری دیگر.

منبع: www.iranianshistoryonthisday.com