شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- بومی سازی یعنی سازگار کردن زیر ساخت های علمی ـ فرهنگی ـ اجتماعی ـ سیاسی و اقتصادی در یک مجموعه انسانی یا در یک کشور برای پذیرش دانش ـ علم ـ تکنولوژی جدیدی که وارد آن جامعه می شود .

بومی سازی روابط عمومی در کشورمان از ضرورت های این عرصه است بومی سازی یعنی تطابق با فرهنگ جامعه ، تثبیت و نهادینه شدن است یعنی اگر تطابق اتفاق افتاد تثبیت می شود . مستحضرید که خاستگاه بسیاری از علوم ، فنون و تکنولوژی ها بدون تردید غرب است ما در طول تاریخ بسیاری از مواقع ترجمان تولیدات آنان در عرصه های گوناگون بودیم. غالبا در جوامع نشخوار علم صورت می گیرد تا تولید آن. ناصر الدین شاه قاجار در سفر اروپایش وقتی به فرانسه رفت گل شمعدانی را با خود بهمراه آورد این گل با اقلیم ایران و آب و هوای آن خود را سازگار کرد و امروز پس از گذشت دهها سال امروز در رنگ ها و جلوه های گوناگون را شما می بینید و شمعدانی به نماد گل بومی و ملی ایران مبدل شده در کنار گل زیبای محمدی که نماد معرفتی و اسلامی است قرار گرفته است.

گروهی اعتقاد دارند که در نهادینه شدن، تطابق و سازگار شدن بومی شدن اتفاق می افتد نه بومی ساختن ، بنظر بنده در بومی شدن فرایند تطابق و تثبیت حتما اتفاق می افتد. در جامعه چیزی که بومی است جزو فرهنگ آن جامعه و ارزشهای متعالی آن مجموعه شمرده می شود ، همانها می گویند بومی سازی عبارت غلطی است مثل فرهنگ سازی که تعبیر درستی نیست حتی می گویند چیزی بنام بومی سازی نداریم . چون فرهنگ ساختنی نیست بومی باید نهادینه باشد. تمدّن ها بر اساس تولید اندیشه و علم پدید می آیند بعد تولیدات خود ار صادر می کنند . بومی سازی در سایه افکار بلند و قوی روی می دهد جنبه های معرفتی ما به ما می آموزد که با اندیشمندان و صاحبان اندیشه که مولّد هستند نشست و برخاست کنید . چون انرژی های مواج پنهان تری دارند . حضرت مولانا می فرمایند :

فکر ـ نگاه ـ اندوه ـ شادمانی ـ موفقیت ـ بو و ... رایحه ای دارند آن رایحه را کسی می فهمد که زکام دنیا نباشد . تکنولوژی ـ مال دنیا ـ زن و فرزند ـ فرهنگ زدگی ـ .... به ماشین و پست و مقام و شغل مصداق های زکام زدگی هستند . کسی که زکام دارد استشمام درست ندارد . مازکام زده شدیم . واقعیات را دیر می فهمیم تبیین درست واقعیات ضرورت است . کالایی وارد شد مسلماً عقبة فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی و فکری با خود همراه دارد این عقبه عَرَض نیست . جوهر و ذات است ما نمی توانیم بدون چراغ راهنما ، بدون راهنمایی و رانندگی بدون شناخت علایم و ... بیاوریم چراکه آنها زیر ساخت ها می باشند . ملزومات هستند . ما برای اینکه موردی را بومی کنیم

اولاً : مجرا های ورود پدیده را درست بشناسیم . که از راه درست وارد شوند رادیو به کشور ما امنیتی وارد شده توسط اطلاعات و امینت آن زمان در رژیم سابق ، ماهواره هم همینطور . باید مطالعه کینم که روابط عمومی چطور وارد کشور ما شده ؟ شما می دانید که اعتصابات کارگری اتفاق افتاده و حاصل صنعتی شدن جوامع غربی است . انعکاس مسائل و مشکلات درون ضرورتی برای وجود روابط عمومی در بادی امر شده است.
ثانیاً : لازمة بومی سازی احترام به همة ارزشها ـ زبانها ـ آداب و دور بودن از تمرکز گرایی است چون تمرکز موجب می شود کمتر قابل تعریف باشد و از تمرکز بیگانه ، توطئه و غیر حساب می شود ، در حیطه افکار ، فرهنگ و ایدوئولوژی ، آداب ، لباس ، ارزشها ، تمرکز گرایی آفت بومی شده است

ثالثاً : برای بومی سازی بهره ببریم از امکانات و استفادة درست از مساجد ، تکایا و رویکرد های جدید افراد متخصص اطاق فکرها
در بومی سازی ما احترام به گذشته ، پاک نکردن اشتباهات گذشته شرط است . چون اشتباهات گذشته در جهت گیری های امروز مان کاملا موثر است.

کتاب معمای هویدا را دوستان حتماً مطالعه کرده اند . دکتر میلانی که الان مفسّر موسسه سخن پراکنی BBC است . در آن کتاب می نویسد : در کشور انگلستان شکسپیر مالیات خود را کی و کجا و چقدر داده حتی چه موقع دیر داده محفوظ است امّا در کشورهای جهان بویژه در کشورهایی مثل ایران خودمان اگر قرار باشد یک پژوهشگری در ارتباط با فردی اطلاعات داشته باشد فقط می تواند مطالب و اطلاعاتش را تا زمان دستگیری اسنادش را پیدا کند وقتی دستگیر شد و یا اعدام شد بر اساس رای دادگاه صالحه ، دیگر سندی نمی توانی بیابی. مطلب بعدی انحصار است . خب روابط عمومی یک رسانه است و هوای درون و بیرون مجموعه و سازمان را متعادل می کند . موقعیت در انحصار پاسخگویی به مفهوم موقعیت در تاثیر آن است . امروزه مردم مخاطبان و افکار عمومی انحصار را بر نمی تابد . تملق را بر نمی تابد . چون استادم می گفت در تعریف انسان که اَلانسانُ هُوَ حَریصٌ ما مُنع .

عزیزان اگر گردش اطلاعات در جامعه ما درست و اساسی و صحیح نباشد متضرر می شویم . بنابراین بسترهای اطلاعاتی پیامها می بایست درست تعریف شودبه مخاطب حالت هیجانی دهیم توقع مخاطب بالا می رود که غلط است چیزی که در مقوله بازی های تراکتورسازی و تیم سرخ پوشان اتفاق افتاد در کشورمان. ما کلمه ای بنام ناز شصت داریم که اصطلاح ایرانی است در زمان قاجار شاهان این سلسله به شکار می رفتند و شکارچی های حرفه ای پنهانی تیر می انداختند به شکار، بر می گشتند قصر شاه در قصر جشن نازشصت می گرفتند درباریان هر کدام برای شاه هدیه می آوردند در حالیکه اساساً چیزی بنام شکار توسط شاه اتفاق نیافتاده . برای روابط عمومی ها توجیه یک روند غلط آب و تاب دادن و چیزی که اتفاق نیافتاده را عَلَم کردن همان به مثابه جریان ناز شصت است لذا درست نیست . از موضوع اصلی بومی سازی دور نشوم ما برای بومی سازی روابط عمومی ها در ایران اسلامی باید بسترهای درست را ایجاد نمائیم. با تجربه امروزمان بگونه ای که رسانه روابط عمومی در خدمت مردم کشورمان باشد، یکی از بسترها و مسیرها بهره گیری از بسترهای ارزشی است.

ما اصلی بنام صداقت در گفتار داریم ، پاکی داریم مرحوم دکتر محمد مصدق را دستگیر کردند . کودتا اتفاق افتاد . آن مرد کم نظیر و یار آیت ا... سید محمود کاشانی را می بردند بازداشت ، برنامه رادیو تهران در خصوص ارزان فروشی پنبه و صحبت نحوه خرید پنبه از کشاورزان را پخش می کرد یعنی رسانه در خدمت مردم و مخاطبان نیست .

مهندسی معکوس هم یک مسیر علمی درست است که در بومی سازی از آن می توان بهره برد . به اِلِمان های آن برسیم منتهی با تجربه و دانایی امروزمان . به معنای اینکه چیزی بنام انحصار اطلاعات از بین از بین برود گردش اطلاعات درست و صحیح اتفاق بیافتد ، حقوق شهروندی درست تبین شود رسانه ها در جای خود باشند . اگر جای خود نبودند باید نازشصت نشان دهیم که کاملاً غلط و مردود است. عزیزان در بومی سازی کتمان به هر شکل آنهم در حوزه اطلاعات امروز درست نیست بسیار زشت است . دروغ تکرار شود جای حقیقت را می گیرد . ریا باشد دروغ می آورد. عرض کردم بسترها را درست ایجاد کنیم حضرت مولانا می فرماید :

گر حدیثت کَژ بُوَد معنیت راست
آن کژیِ لفظ مقبول خداست
لفظ غلط و معنا درست شد خدا قبول می فرماید بلال موذن پیامبر رحمت (ص) شین را سین می گفت لفظ حمّال معناست

ورکه معنی کژ بود لفظت نکو
این چنین معنی نَیَرزَد یک تسو

تسو یک پشیز است پول بی ارزش است این یک اشتباه است که بومی سازی را مفهومی از اقتباس بدانیم سوژه خرد را بزرگ کردن و بخشی از کلان را برداشتن .این درست نیست ـ بومی سازی در روابط عمومی این است که ما نظریه ها ، تعاریف ، سوژه ها و حتی نظام سیاسی عبور دهیم هر چه ماند نسبی است و با فرهنگ ما مطابقت دارد می گوئیم بخشی از بومی سازی اتفاق افتاده دوستان ما باید تعریف شفاف داشته باشیم تکلیف خود را مشخص کنیم بومی سازی یک طرفش بحث های نظری است یک موقع نگاه ما فرآیندی ارتباطی و معنا شناسانه است ما می بایست تکلیف خود رابا نظریه های روابط عمومی مشخص نمائیم بومی سازی نظریه ها یک مقوله هنجاری است .
ما با توجه به فاکتورهای خودی نظریه هنجاری (داشته هایمان ) را اعمال کنیم و اینکه چه چیزی با دیدگاه ما مطلوب است آن چیست ؟

ببینیم در قرآن ـ احادیث ـ نهج البلاغه مدل مطلوب برای یک رسانه یک روابط عمومی
سیاست رسانه ای و مدیریت رسانه ای چیست
بر اساس آن محورها را در سطح نظری تبیین کنیم
با دیدگاه های فکری و معرفت شناسی خود مطابقت دهیم
مثلا در حوزه روزنامه نگاری ـ روزنامه نگاری صلح را که رسانه ها را به سمت بحران سوزی حرکت دهیم نه بحران سازی و در مطالعات روابط عمومی مسائل خود را دغدغه های خود را ،مشکلات خود را مد نظر قرار دهیم و از دستاوردهای علمی و پژوهشی استفاده نمائیم . در بحث نظری روابط عمومی ما می بایست با توجه به بافت فکری و ملی و الگو های نظری تولید کنیم مثلا مثل اختلاف رسانه ای که داعیه اختلاف هم داریم .

تصور اطلاع رسانی ها الگوی دو سویه همسنگ که در متون دینی و معرفتی ما هم تاکید شده تقابل بین منافع سازمان و مخاطب
دنیا به سمت دسترسی اطلاعات می رود ما هم در معارف خود داریم که مردم نظر دهند به نظرات مردم احترام شود ـ شفاف سازی صورت گیرد و خود را در مظان اتهام قرار ندهیم

ـ در بومی سازی از شعار زدگی دور باشیم
خبر در قرآن ـ خبر در رسانه ـ گزارش نویسی در قرآن ضد تبلیغ است این ها شعاری است اختلاف رسانه ای بخشی از متون دینی و ملی ماست اما BBC در انگلستان منشور اخلاقی در رسانه دارد ـ ما در خبر منشور اخلاقی نداریم لذا ما در بومی سازی روابط عمومی می بایست از شعار زدگی بر حذر باشیم

بومی سازی برای روابط عمومی شرایط خاص خود را دارد تصور اشتباه نداشته باشیم با توجه به بافت فرهنگی مان و نظام رسانه ای مان خودمان سوژه های فراوانی داریم که با پارادریم های علمی و موقت شناسی دارای افق یکسان است

ما مدل فرهنگی خاصی برای خودمان در روابط عمومی تعریف کنیم
علم خود مرزی ندارد ولی در کشورمان برای کاربردی کردن آن علم می بایست بومی سازی کرد یعنی با مختصات جامعه از نظر فرهنگی و اجتماعی سازگاری نمود

ـ بومی سازی کوچک سازی یا بزرگ سازی نیست از صافی ارزشهای حاکم عبور دادن است
ـ شناخت مختصات فنی و اجتماعی در بومی سازی روابط عمومی کشورمان یک اصل است این یک کار فرهنگی است است زمانبر هم است اصلا شناخت علم و مختصات و مشخصات آن زمانبر است
ـ آنچه مهم است سختگیرانه برخورد نکنیم فضا را باز کنیم
ـ دنیا به سوی جهانی شدن می رود اگر سختگیری کنیم نمی توانیم رشد کنیم
ـ با حفظ ارزشها از فضای جهانی شدن بهره بریم

بنابراین بومی سازی ما در عرصه جهانی شدن نباید مانعی باشد برای جهانی شدن و با جهانی شدن تقابل نداشته باشد
خوب و بد را تشخیص بدهیم و بطوریکه روابط عمومی هم تاثیر گذار باشد و هم تاثیر پذیر و گرنه جای رشد نداریم . چون بومی سازی و تولید با این وضع جای رشد ندارد مثل این است که نانو آمده ما با حلب کار می کنیم

ـ لذا عرض میکنم در بسیاری بخشی از بومی سازی امکان تحقق دارد بعضی از علوم زیر ساخت فرهنگی ناشته باشد قابل عمل نیست

ـ موبایل علم است که تبدیل به فناوری شده و آن تبدیل به ثروت ، اول تولید می کند زیر ساخت در کشورمان آماده است ولی زیر ساخت اجتماعی و فرهنگی اتفاق نیافتده بومی نمی شود چون ارتباط آزاد است . مسئله دیگر تولید محتوا است .

آنچه در تولید محتوا بیشتر اهمیت دارد مقوله بومی سازی است یک فرایند است که طی آن یک محصول برای کار در یک محیط خاص آماده می شود لذا بنظر میرسد بومی سازی محصول الزاماً به این معنا نیست که یک محصول خارجی را طوری تغییر دهیم که بشود از آن در داخل کشور استفاده کرد. از طرفی بومی سازی صرفاً برای تغییر نوشته های یک محصول نیست که با ترجمه آن برنامه بومی داشته باشد در واقع بومی سازی یک پروسه زمان بر و پیچیده است و بطرز شگفت آوری با جهانی سازی مرتبط است بنابراین بومی سازی یعنی شکل گیری در یک بستر فرهنگی و تاریخ و تجربی جامعه ای خاص است بگونه ای که نتیجه این فرایند پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.

جان کلام اینکه بومی سازی به معنی تغییر اساسی در یک روند فعالیت و همسوسازی آن فعالیت با اهداف و الزامات محلی و منطقه ای نیز می باشد خوشبختانه بسیاری از صاحب نظران از پرچمداران پر تلاش این جبهه اند و در چند سال اخیر کارهای شایسته ای انجام داده اند.

در روابط عمومی غربی انسان به ظاهر وصورت انسان می نگرند نه به سیرت او به بهشت و جهنم .... این جهانی است ـ ما دو جهانی هستیم این جهان مقدم است مزرعه است برای آخرت آن جهان
ـ لذا باید محتوا داد
ـ ایجاد فرهنگ ایرانی اسلامی امکان می خواهد ، عملیات فرهنگی اجتماعی می خواهد که ظرف شایسته مظروف در شان ظرف باشد

ـ بنابریان مادر بومی سازی روابط عمومی باید کار ترکیبی و تلفیقی انجام دهیم یعنی ایران اسلامی

بالاتر از آن ایده آل ما بومی جهانی یعنی تلفیقی از بوم فرهنگی ایران اسلامی در جهان باشد تلفیقی از اخلاق ..... و اخلاق اسلامی و فرهنگ ایرانی + در رشته های محلی نسخه روابط عمومی بومی را بپیچیم

ـ بنده همکاران را دعوت می کنم جهت بومی سازی روابط عمومی ایران در قالب اطاق فکر تدبیری بیاندیشند.

در فرهنگ ما اندیشه سازی ، تئوری سازی و تولید محتوا یک اصل است و داریم که تفکر الساعه افضل من عباده الثقلین

یک ساعت فکر کردن و اندیشیدن فوق عبادات دو جهان است
الف ـ تشکیل اتاق فکر روابط عمومی
البته نظریه فکر مدل جدیدی در گفتمان فکرسازی بشر است در این مدل به جای دانشگاه ها ـ اطاق های فکر جایگزین می شود و مطابق آن کارگاه های فکر پژوهی و فکر سازی بوجود می آید اطاق فکر مرکزی برای شناسایی و تجمع فکر سازان و فکر پژوهان است در این مرکز فکرورزی روشمند برای مفهوم سازی و مفهوم ستانی صورت می گیرد
در اطاق فکر 3 مفهوم از مفاهیم کلیدی است

1 ـ مفهوم کارگاه فکر سازی در کنار کارگاه دانشی
2 ـ مفهوم فکر پژوهی بجای دانش پژوهی
3 ـ مفهوم مسئله سازی فکر در کنار موارد مسلط دانش

افرادی که در حوزه روابط عمومی استادند ، صاحب نظرند ، دارای مطالعات می باشند و قدرت مفهوم سازی در عرصه روابط عمومی راد دارند در این اطاق گرد هم می آیند و برای بومی سازی روابط عمومی و تولید محتوی برای روابط عمومی ایران شروع به اندیشه سازی و مفهوم سازی می نمایند

ب ـ بومی سازی علم روابط عمومی
بومی شدن علم و دانش و هنر روابط عمومی به معنای پذیرش برخی ملزومات است و بومی سازی علم روابط عمومی بدین معناست که ما بتوانیم آنرا مطبوع سازیم یعنی آنرا به کالبد فکر و اندیشه ببریم و با طبع خودمان محک بزنیم و اندیشه های القاء شده را از خودمان دور نمائیم و با ایده های که خودمان می سازیم به راهکارها و ایده های جدید بپردازیم و اینجاست که اولین کلید بومی سازی که همانا مطبوع نمودن و کاربردی کردن آن زده می شود

بومی کردن نوعی بستر سازی و نوعی نگاه داخلی است و دارای اصولی است . بومی سازی ایجاد یک ذهنیت عمومی است سازگار کردن زیر ساخت های علمی ، فرهنگی برای بومی سازی علم و مهارت روابط عمومی در کشورمان باید مراحل زیر را انجام دهیم
1 ـ توانمندی های خودمان را در عرصه روابط عمومی شناسائی و بررسی نمائیم
2 ـ شناسائی و مذاکره با افراد صاحب نظر در خصوص توانمندی های شناسائی شده
3 ـ بررسی کارشناسی جهت چگونگی بکارگیری از توانمندی های مناطق
4 ـ ارزیابی نتایج کارایی ها و بررسی پیامدهای بکارگیری این توانمندیها
5 ـ برآورد تاثیرات منفی و مثبت جنبه اجرائی در همان منطقه
6 ـ برای بومی شدن علم روابط عمومی از آخرین .... بهره گیری کرده و از مغزهای خلاق متفکر استفاده نمائیم
7 ـ جایگزینی تفکر ارزشی ایرانی اسلامی بجای تفکر ترجمه ای

برای بومی سازی روابط عمومی در کشورمان می بایست تیم های تشکیل شود در شهرستا نها و مرکز استان ها

لازم است جهت بومی کردن و بومی سازی روابط عمومی به دو مقوله جامع نگری در پژوهش ها و نخبه پروری توجه گردد

نهایتاً برای بومی سازی این رشته لازم است در جامعه ایرانیمان زیربناهای آن شناسائی شده و در توسعه و تقویت آن زیربنا ها تلاش شود

در پایان آرزوی پیروزی و موفقیت برایتان دارم و در مقابل شهیدان بویزه شهدای روابط عمومی ایران سر تعظیم فرود می آورم و به امام شهیدان درود می فرستم و به رهبری معظم انقلاب اسلامی آرزوی سلامتی می کنم
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
 

( متن سخنرانی دکتر حمید صبری مولف دایره المعارف روابط عمومی ایران در نشست تخصصی 179 انجمن روابط عمومی ایران در خرداد سال 1394 در تهران ایراد شده )