شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- باز سوم می است و موضوع آزادی بیان و رسانه روی بورس آمده؛ اما بد نیست به همین مناسبت نگاهی به آماری داشته باشیم که حول محور «آزادی رسانه‌های جهان» در سال 2015 منتشر شده است.

به گزارش شارا به نقل از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، امروز دویست‌وپنجاهمین سالگرد تصویب اولین قانون آزادی اطلاعات در جهان است. بر اساس آمارهای منتشر شده، سال گذشته بدترین سال‌ برای اهالی رسانه در 12 سال اخیر بوده است؛ دستگیری و کشته شدن تعداد زیادی از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در جریان درگیری‌های سیاسی و نظامی سرتاسر جهان، ابتدایی‌ترین حقوق انسانی اهالی این حرفه را هم زیر سوال برد، چه برسد به آزادی بیان.

روز سوم ماه می به منظور افزایش آگاهی در حوزه آزادی رسانه‌ها به این نام ثبت شده است، اما به نظر نمی‌رسد حتی نامگذاری و برگزاری برنامه‌های مختلف سالانه، کمکی به دست‌های بسته رسانه‌های گوشه گوشه جهان کند.

گزارشات منتشر شده در ماه آوریل نشان می‌دهد آزادی رسانه در سال 2015 پایین‌ترین آمار را از سال 2003 تاکنون داشته و در سطح جهانی 48/9 درصد تنزل کرده است.

بر اساس این گزارش که از سوی سازمان «خانه آزادی» منتشر شده، حدود 46 درصد جمعیت جهان در مناطقی فاقد آزادی رسانه زندگی می‌کنند و 41 درصد در نواحی هستند که رسانه‌هایش آزادی نسبی دارند.

«خانه آزادی» که یک موسسه آمریکایی است، این گزارش را با بررسی آمار به دست آمده از 199 کشور و منطقه در جهان تهیه کرده است؛ بر این اساس، اعلام شده تنها 13 درصد جمعیت جهان از فضای آزاد رسانه‌ای برخوردار هستند.

«سارا پوچی»، مدیر این پروژه در «خانه آزادی» می‌گوید: آنچه ما در سرتاسر اروپا می‌بینیم، استفاده از قوانین نظارتی و امنیتی برای محدود کردن فضای آزادی رسانه‌هاست. استفاده از قوانین امنیتی علیه رسانه، یک ترفند جدید در اروپاست.

«کورتنی رادش»، یکی دیگر از اعضای این کمیته خاطرنشان کرد که تعرضات جنسی علیه زنان خبرنگار یکی از مسائل مهمی است که در چنین روزی باید به آن پرداخته شود.

وی ادامه داد: مهم است که یک روز را به یاد روزنامه‌نگارانی اختصاص دهیم که زندگی و جسم خود را برای اطلاع‌رسانی به عموم هزینه کرده‌اند و یا پشت میله‌های زندان افتاده‌اند.

یکی از رسانه‌های رادیویی آمریکا به مناسبت روز سوم می می‌نویسد: وقتی اصحاب رسانه امروز به مناسبت روز آزادی رسانه گرد هم جمع می‌شوند، جای روزنامه‌نگارانی چون «خدیجه اسماعیلوا» خالی است.

«اسماعیلوا» همان خبرنگاری بود که به خاطر فعالیت در زمینه مخالفت با فساد دولت آذربایجان به زندان افتاد و حالا در حال گذران حبس هفت سال و نیمه‌اش است.

کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران (CPJ) اعلام کرده، در حال حاضر حدود 200 خبرنگار مثل «خدیجه» در زندان‌های سرتاسر جهان محبوس هستند. گویی این تنها راهی است که دولت‌ها برای خفه کردن صدای رسانه‌ها یاد گرفته‌اند.

«پراویت روژانافروک» خبرنگار تایلندی در اعتراض به شرایط کاری‌اش می‌گوید: بسیاری از روزنامه‌نگاران تایلندی وقتی حرف از نقد سیستم نظامی می‌شود، با خودسانسوری فضا را برای خودشان امن می‌کنند. همه می‌دانند که وقتی از خط قرمز عبور کردی، بدون هیچ جرمی توسط نظامی‌ها دستگیر می‌شوی.

ترکیه یکی از کشورهایی است که وضعیت رسانه‌های آن طی سال گذشته رو به وخامت گذاشته است. رتبه ترکیه در سال 2015 به 151 از میان 180 کشور جهان رسیده و نسبت به سال پیش از آن دو پله تنزل کرده است. در این بازه زمانی خبرنگاران خارجی تحت شرایط سختگیرانه‌تری به کار خود در ترکیه ادامه می‌دادند.

خبرنگار «اشپیگل» وقتی مدارک کاری‌اش از سوی دولت ترکیه تمدید نشد، مجبور به ترک این کشور شد. در ماه آوریل هم دولت ترکیه از ورود گزارشگر تلویزیون دولتی آلمان خودداری کرد. همین اتفاق هم برای «دیوید لپسکا» خبرنگار آمریکایی فعال در ترکیه افتاد که برای گذران تعطیلات به ایتالیا رفته بود.

طی سال گذشته اصحاب رسانه در مناطق شرقی و جنوبی آفریقا تحت فشارهای سیاسی شدید بوده‌اند. علی‌رغم وجود نهادهایی در کنیا که از دخالت دولت در فعالیت رسانه‌ها جلوگیری می‌کنند، گزارشات حاکی از آن است که این میزان دخالت‌ها و تهدیدها رو به افزایش است.

یک انجمن رسانه‌ای سال 2013 توسط دولت مصر راه‌اندازی شد، این قدرت را در اختیار دولت قرار داد تا گزارشگرانی خاطی را به شدت جریمه کنند. یکی از اهالی رسانه که در مصر فعالیت می‌کند، گفت علاوه بر دولتمردان و پلیس، تجار و شرکت‌های خصوصی هم آن‌ها را تهدید می‌کنند.

در سال گذشته میلادی 23 روزنامه‌نگار در مصر به زندان افتادند. با این آمار مصر پس از چین دومین رتبه را در فهرست محبوس‌کنندگان اهالی رسانه دارد.

مصر این روزها تمرکزش را به سمت رسانه‌های اجتماعی برده. اخیرا پارلمان مصر قانون جدیدی تصویب کرد که براساس آن افرادی که در فیسبوک خود مطالب «خطرآفرین برای امنیت ملی» منتشر می‌کنند، مورد مواخذه قرار می‌گیرند.

چین هم یکی از محدودترین فضاها را برای اهالی رسانه دارد؛ گزارش‌ها نشان می‌دهد کنترل فضای سایبری طی سه سال گذشته در این کشور بیش از پیش شده و این به معنای سانسور شدید شاغلین این حرفه است.

«ویبو» یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در چین که میلیون‌ها کاربر داشت، به دلیل انتشار «مطالب مشکل‌آفرین و تحریک‌کننده و تبلیغ منازعات نژادی» تعطیل شد.

روسیه و ونزوئلا هم از دیگر کشورهایی هستند که طی سال‌های گذشته اصحاب رسانه را در محدودیت شدید قرار داده‌اند. به عنوان مثال دولت ونزوئلا تا جایی پیش رفت که به روزنامه‌ها ماشین چاپ نفروخت و در نتیجه چندین روزنامه کار را تعلیق کردند و برخی به کل آن را کنار گذاشتند.

«آلبرتو فدریکو راول» رئیس سابق شبکه خبری «گلوبوویژن» ونزوئلا پس از اعمال محدودیت‌های دولتی به فضای اینترنت روی آورد و سایت خبری «لا پاتیلا» را راه‌اندازی کرد.

رسانه‌های آمریکا هم طی سال‌های اخیر وضعیت خوبی نداشته‌اند. انتخابات ریاست جمهوری موجب شده برخی از کاندیداها تمرکز خود را روی شکایت از روزنامه‌نگاران و تلاش برای محدود کردن فعالیت آن‌ها قرار دهند. ایالات متحده آمریکا از میان 180 کشور، رتبه چهل‌و‌یکم را در افت فضای آزاد رسانه‌ای دارد.

قانون مصوبی در پنتاگون وجود دارد که به محاکمه نظامی «افرادی که در زمان درگیری تحت پوشش روزنامه‌نگاری علیه دولت فعالیت‌ها می‌کنند» اشاره دارد. این قانون موجبات نگرانی اهالی رسانه را فراهم می‌کند، چرا که چنین حکمی راه را برای دستگیری بدون احراز جرم محاکمه و حبس شدن خبرنگاران هموار کند.

فرانسه هم با کنترل فعالیت‌های رسانه‌ای و مجبور کردن رسانه‌ها به خودسانسوری، طی یک سال گذشته به جمع کشورهایی چون بنگلادش، مصر، ترکیه و یمن پیوسته که طی سال 2015 از آزادی رسانه‌هایشان کاسته‌اند. دولتمردان لهستان و صربستان هم سعی کرده‌اند کنترل بیشتری روی فعالیت رسانه‌ها داشته باشند.

این گزارش اذعان دارد که دولت لهستان با به دست گرفتن مدیریت رسانه‌ها، تلاش کرده میزان آزادی خبرنگاران و فعالان این حوزه را کاهش داده، منتقدان خود را به سکوت وادارد و مسئولیت گفتمان‌های سیاسی را خود بر عهده بگیرد.

آمارها نشان می‌دهد بلاروس، کریمه، کوبا، گینه استوایی، اریتره، کره شمالی، سوریه، ترکمنستان و ازبکستان بدترین کشورها از لحاظ وضعیت آزادی رسانه‌ها هستند.

سریلانکا اما از آن کشورهایی است که خبرنگاران در آن طی سال 2015 وضعیت بهتری را تجربه کرده‌اند. تهدیدات، حملات و محدودیت‌های سایبری کمتری طی سال گذشته میلادی در حوزه رسانه سریلانکا صورت گرفته است. بورکینافاسو هم در این فهرست دومین رتبه را کسب کرده است.

گزارش سالانه روز آزادی رسانه نشان می‌دهد: خطرناک‌ترین موضوعات این حوزه جنایات سازماندهی‌شده، فساد، توسعه محیطی، مذهب و مناقشه با حاکمیت است.