شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- روابط عمومی یعنی یاد بگیریم که به جای اینکه بر سر هم فریاد بزنیم، بنشینیم و با هم گفتگو کنیم. شاید این تعبیر به نوعی بتواند پاسخگوی این نوع روابط عمومی در ایران باشد که هنوز دیده می شود بر سر هم فریاد می کشند.

در این نوشتار قصد نداریم که کسی را تخریب کنیم. همچنین قصد نداریم که راهی را ترویج کنیم. صرفا می خواهیم روندهای جاری جهانی را که در آن زندگی می کنیم و روابط عمومی به عنوان بخشی از آن در حال رشد است، مورد مداقه قرار دهیم.

اینکه جامعه امروز ایران، حقیقتا در شرایط بسیار وخیمی از حیث رویارویی با نظام های فرهنگی و فکری غربی قرار گرفته است، بر هیچ کس پوشیده نیست اما سوال اینجاست که در این دریای مواج ایدئولوژی ها و اندیشه هایی که بر پیکره کشتی طوفان زده روابط عمومی می کوبد، کدام راه می تواند ما را به ساحل نجات برساند؟

و به عنوان یک عضو در جامعه روابط عمومی چه وظیفه ای داریم و چگونه می توانیم به بهترین نحو ممکن این وظایف را به سر انجام برسانیم. شاید با مطالعه سوالاتی که در این نوشتار مطرح می شود بتوانیم راهی را باز کنیم و در فضای گفتمانی که در آن قرار داریم به توسعه و بازسازماندهی خودمان از ابعاد گوناگون بپردازیم.

روابط عمومی از نگاه روحانی

دولت یازدهم در شرایطی نامساعد دولت را از اصولگرایان تحویل گرفت تا بار دیگر امید را به جامعه ایرانی که به شدت درگیر مسائل و بحران های اقتصادی و سیاسی بودند باز گرداند.

این شرایط شاید تنها بخشی از داستانی است که دولت اعتدال باید بر آن فائق آید. بخش دیگر مساله رسانه و روابط عمومی است که در این دولت به شدت نیازمند تغییر و دگرگونی است.

بازنمایی فعالیت های دولت در صدر اهمیت قرار دارد و اینکه در این چنین شرایطی به دلیل ماهیت اعتدال فضا برای گفتمان های متفاوت و متضاد همچنان باز است و در این شرایط فقط یک روابط عمومی قوی و یک رسانه با اخلاق و حرفه ای می تواند شرایط را به سمت حفظ منافع ملی و امنیتی کشور هدایت کند.

ایران در شرایطی قرار دارد که علاوه بر فشارهای داخلی، که بیشتر ناشی از مسایل اقتصادی می شوند، درگیر صحنه دیپلماسی بین المللی در خصوص بحران هسته ای است. چنانچه کشورهای دیگر در این شرایط قرار بگیرند، قطعا از آژانس های بین المللی روابط عمومی برای ترمیم چهره ایران استفاده می کنند. چهره ای که امروز به شدت تحت تاثیر تبلیغات رسانه ای غرب قرار گرفته است.

در چنین شرایطی است که حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی در همایش هم اندیشی مدیران ارشد دولت تدبیر و امید در سالن اجلاس سران تلاش می کند با روشن کردن موضع دولت در قبال چالش های جدی که با آنها روبروست، راه جدیدی را برای رسانه ها و روابط عمومی ها روشن کند.

دکتر روحانی در این سخنان تاکید خود را بر قانون مداری متمرکز کرده است، چراکه عموما در شرایط نامتعادل، میل به گریز از قانون بیشتر می شود. این سخنان همچنین موید مشی اعتدال می باشد. راهی که امیدواریم با همگام کردن تمام قوای مملکت به سمت اهداف کلان نظام جمهوری اسلامی ایران، به ما در این شرایط قدرت دو چندان برای مقابله با بحران را بدهد.

دکتر روحانی همچنین تاکید زیادی بر «همفکری و هماهنگی، قرابت فکری و نظری» میان مدیران ارشد دارد، و این مهم تنها در سایه ارتباطات قوی حاصل می شود.

دکتر روحانی ادامه داد: امام خمینی(ره) همواره بر مسأله تبلیغات و بیان خدمات تأکید می‌کردند. البته نواقص و اشکالات وجود دارد، اما اگر بنا باشد، نواقص و اشکالات بیش از حد واقعی برجسته شود و تلاش‌ها و خدمات منعکس نشود، آنگاه قضاوت مردم از دولت نمی‌تواند بر پایه اطلاعات دقیق باشد.

این بدین معناست که امروز برای اینکه دولت بتواند کار خود را به خوبی انجام دهد نیاز به آرامش از درون دارد. این به معنای سکوت مطبوعات نیست، بلکه به معنای بیان چیزهایی است که باید گفته شوند و پرهیز از چیزهایی است که با نام شانتاژ رسانه ای از آن یاد می شود.

رییس جمهوری تأکید کرد: اداره کشور بدون توجه به افکار عمومی ممکن نیست و مشکلات اقتصادی بدون حمایت، حضور و کمک مردم حل و فصل نخواهد شد.

توجه به افکار عمومی نیازمند شناخت مخاطبان و رسیدن به بهترین رسانه ها برای اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی است. امروز تکثر رسانه ای نه به واسطه رسانه ملی، بلکه به واسطه گسترش اینترنت و شبکه های ماهواره ای سبب شده است که تنها منبع شکل دهی افکار عمومی رسانه ملی نباشد و در نتیجه روابط عمومی ها باید سایر کانال های ارتباطی را نیز شناسایی کرده و اطلاع رسانی را از همه راه های ممکن برای رسیدن به اهداف کشور انجام دهند.

رییس جمهوری خاطرنشان کرد: تمام دستگاه‌های اجرایی و دولت باید از همه ظرفیتش در بیان خدمات استفاده کنند. روابط عمومی‌ها در فضای رسانه که فضای سرعت و ثانیه است، باید به دقت همه امور را رصد کنند، حضور داشته باشند، حرف بزنند و تبلیغ بکنند، تا تلاش‌های دولت به اندازه‌ای که انجام می‌گیرد در جامعه منعکس شود.

اگرچه شاید بهتر بود رئیس جمهوری از واژه تبلیغ که دارای بار منفی است استفاده نمی کرد، اما مراد وی بیشتر از تبلیغ، اطلاع رسانی است. وی با بیان این موضوع جویای روشن سازی حقایقی است که باید مردم انجام شود.

دکتر روحانی ادامه داد: افکار عمومی هم در دنیا و هم در داخل بسیار مهم‌اند و وظیفه همه ما این است که اقدامات و خدماتی که انجام می‌دهیم بیان کنیم.

روابط عمومی ملی دولتی
صادق زیباکلام به  فعالیت های تبلیغی دولت روحانی نمره ای نمی دهد، این در حالی است که در شرایط فعلی به نظر می رسد دولت روحانی در تبلیغات مشکلی ندارد و این ضعف در روابط عمومی است که باعث شده است نقدهای زیادی به دولت یازدهم وارد شود.

صادق زیبا کلام می گوید: «می‌پذیرم از نظر تبلیغات دولت آقای روحانی فوق‌العاده ضعیف و درمانده است یعنی کمترین نمره‌ای که به دولت آقای روحانی می‌دهم درباره تبلیغات است.»

صادق زیبا کلام در ادامه کلام خودش را شفاف تر می کند تا متوجه شویم که مراد وی از تبلیغات همان روابط عمومی است. او می گوید: «آقای روحانی به هر دلیلی موقع گرد و غبار به خوزستان نرفت که اگر می‌رفت بهتر بود اما می‌توانست فریاد بکشد و بگوید 8 سال مدیریت کشور را با نفت بشکه‌ای 100 دلار در اختیار داشتند اما آنها برای خوزستان چه کردند؟ مقابله با گرد و غبار برنامه بلند‌مدت می‌خواهد، ای کاش آقای روحانی می‌پرسید «آقای احمدی‌نژاد و رئیس سازمان محیط زیست او در دولت نهم و دهم برای مبارزه با این پدیده چه کردند؟» برای تالاب انزلی که امروز لجنزار شده چه اقداماتی شد؟ دولت گذشته حتی یک هلی‌کوپتر آب‌پاش نمی‌توانست بخرد تا در اختیار اداره کل محیط زیست گیلان و گلستان قرار بدهد که وقتی جنگل آتش گرفت هلی‌کوپتر برای خاموش کردن آتش اعزام شود.»

اما پرسشی که باقی می ماند این است که پس از بیست ماه از روی کار آمدن دولت جدید و فقدان استراتژی روابط عمومی مشخص و شکستن تمام کاسه کوزه ها بر سر دولت قبلی، آیا معنایش این است که  دولت یازدهم باید از زیر بار مسئولیت نسبت به محیط زیست شانه خالی کند و به قول صادق زیبا کلام فروش نفت بشکه ای 100 دلار را دلیلی برای عدم اقدام در این خصوص معرفی کند؟ آیا باید فعالیت های کشور را در رسانه های کشور بازنمایی کرد؟ آیا باید منفعلانه به تماشای آنچه اتفاق می افتد نشست؟ آیا زمان فرود جت انتقادها فرا نرسیده است؟

قطعا اگر روابط عمومی دولت در خصوص بحران های موجود در کشور بخواهد کاری انجام دهد و مدیریت بحران کند باید استراتژی هایی داشته باشد که در شرایط فعلی بتواند کنترل اطلاع رسانی را در دست بگیرد.

مهمتر از همه اینکه در این شرایط تبلیغات بیشتر از اینکه بتواند به تنویر افکار عمومی منجر شود مردم را عصبانی تر خواهد کرد و دولت باید به سمت استفاده از روابط عمومی رو کند؛ چیزی که در کلام صادق زیبا کلام دیده نمی شود.

روابط عمومی بین المللی دولتی

هر مدنیت و دولتی اگر قرار است شکل بگیرد و استمرار یابد، ملزم است که از همان ابتدا «روابط ‏عمومی» را معمول سازد. اگر بخواهیم روابط ‏عمومی مؤثر و کارآمد باشد، باید در محدوده محیطی خودش اجرا گردد. به علاوه، هر تماسی که با ملل خارج از خود دارد، به خصوص کشورهایی که ارتباط بیشتری وجود دارد، تأثیرگذار است.

 با توجه به روی کار آمدن دولت دکتر حسن روحانی، روابط عمومی ابزار بسیار سودمندی برای تفاهم و همکاری نزدیک در عرصه‌های داخلی و خارجی است به ویژه دولت، در این هنگامه پرخطر و مخاطرات بین ‏المللی، می‌تواند از روابط ‌عمومی برای بهبود تصویر، ایجاد وحدت ملی و توسعه اجتماعی- اقتصادی استفاده نماید. در واقع، دولت یازدهم که با شعار «تدبیر و امید» سکان مدیریت کشور را در دست گرفته برای کسب حمایت داخلی و خارجی باید به طور موثر از روابط ‌عمومی بین ‏المللی دولتی استفاده نماید.

علاوه بر آن، با توجه به چشم ‏انداز غیرقابل پیش بینی مواجهه با تحریم و بحران اقتصادی همراه با جهانی شدن سریع و مخاطرات ریز و درشت، تلاش‌های روابط‌ عمومی دولت ناخواسته متناسب با آن باید تغییر کند. در روابط ‌عمومی دولتی، رئیس جمهور، طبیعتا به عنوان اولین شخص روابط‌ عمومی کشور تلقی می‌شود. این به دلیلی ساده است و آن این که او شخصی است که از سوی مردمش به کشور و جهان خارج مرتبط می‌شود.

در وضعیت اضطراری امروز، اهمیت روابط‌ عمومی بین ‏المللی موثر را نمی‌توان دست کم گرفت و تولد دولت یازدهم قطعا بعد جدیدی به رشد روابط‌ عمومی دولتی خواهد افزود. روابط‌ عمومی دولتی که از قبل به تاییدیه و تکذیبیه و امور بدیهی غیرضرور مشغول بود اینک می‌بایستی هم خود را بر توضیح کامل سیاست‌ها و برنامه‌های دولت به طور کامل، برانگیختن علاقه و افکار عمومی برای حصول تغییراتی منطبق با مقتضیات و نیازهای دولت و ایجاد وحدت ملی در برابر تحریم‌ها و هرگونه تعرض احتمالی به تمامیت ارضی کشور تمرکز بخشد.

نظر شما در این باره چیست؟ آیا دولت در دوره تولد خود در حوزه روابط عمومی برنامه خاصی داشته است؟ راهبردهای دولت در این حوزه چه بوده است؟ دولت روحانی در رابطه با دولت قبل از این حیث چه شاخص های ممتازی دارد!!!؟

مدیریت انتظارات در دولت یازدهم

تقریبا دو سال پیش مردم حسن روحانی را برگزیدند تا دولتی روی کار بیابد که به دور از هیجان‌های کاذب بتواند کشور را در حوزه‌های مختلف به حرکت وا دارد و اوضاع نامناسب اقتصادی کشور را سر و سامان دهد.

با انتخاب روحانی، انتظاراتی در جامعه شکل گرفت که باعث شد ثبات به بازارها برگردد و مردم با نگرانی کمتری نسبت به آینده برای فعالیت‌های اقتصادی خود به برنامه‌ریزی بپردازند. این انتظارات سبب شد تا بازارهای مهمی مانند ارز، نرخ‌های رسمی و آزاد به هم نزدیک شوند و قیمت‌ها با نوسان کمتری در طول روز تغییر کنند.

حال سوال مهمی که پیش آمده این است که دولت تا چه اندازه توانسته این انتظارات را مدیریت و مردم را متوجه واقعیت‌ها کند و انتظاری غیر واقعی برای آنها به وجود نیاورد؟ آیا خود در به وجود آوردن این انتظارات نقش داشته و به عبارت صحیح‌تر به بالا رفتن آن دامن زده است یا اینکه به دور از اقدامات پوپولیستی توانسته در کنترل این انتظارات نقش ایفا کند؟

از سوی دیگر با توجه به اینکه توافق هسته‌ای صورت گرفته و تا حدودی منابع بلوکه شده کشور آزاد شده تا چه اندازه تدابیر لازم برای مدیریت انتظارات دوره پساتحریم اندیشیده شده است؟ آیا دولت کنونی نیز راه گذشتگان را خواهد رفت و منابع ارزی را مانند سیل روانه اقتصاد می‌کند و بار دیگر ویروس بیماری هلندی را به خون آن تزریق می‌کند یا اینکه با توجه به تیم اقتصادی خود به مدیریت عرضه ارز می‌پردازد و به واقعی سازی قیمت آن روی خواهد آورد؟

تنزل جایگاه روابط عمومی

در ماه های سال گذشته خبری مبنی بر تنزل جایگاه روابط عمومی در استانداری های کشورمنتشر شد که در موج های فزآینده اخبار و وقایع رخ داده در سطح کشور امکان پرداختن تخصصی به آن مهیا نشد. اگرچه این خبر شوک بزرگی به فعالان حوزه ارتباطات وارد کرد ، به گونه ای که احساس شد تمامی تلاش خستگی ناپذیر فعالین حوزه روابط عمومی طی 2 دهه به ناگاه از بین رفت.

این در حالی است که علی رغم اینکه حتی اگر خلا های قانونی موجود نیز برطرف و باز مهندسی ساختار روابط عمومی در دستور کار قرار می گرفت بدلیل فقدان درک صحیح از روابط عمومی، مسیر سخت و طولانی برای شکوفایی در این حرفه پیش رو قرار گرفته است.

رئیس انجمن متخصصان روابط عمومی در واکنش به تنزل جایگاه روابط عمومی در بعضی سازمان های دولتی اعلام کرد: بی توجهی به واحدی مهم و تاثیرگذار با عنوان روابط عمومی می تواند در روابط مردم و دولت اخلال ایجاد کند و کاری غیر کارشناسی و غیر حرفه ای است.

مهدی باقریان که در جمع اعضای هیات مدیره این انجمن سخن می گفت، افزود: براساس ماهیت و ساختار حرفه ای روابط عمومی لازم است این علم، فن و تخصص به صورت واحدی مستقل از سازمان و زیر نظر بالاترین مقام سازمان بدون هیچ گونه واسطه ای انجام وظیفه کند چرا که با توجه به این موضوع که روابط عمومی وظیفه برقراری و تعامل ارتباطی بین مخاطبان و رسانه را بر عهده دارد، این انتظار را ایجاد می کند که جایگاه مناسبی در سازمان داشته باشد.

وی افزود: از سوی دیگر روابط عمومی نقش بی بدیلی در تقویت همدلی و همزبانی و نزدیک کردن شکاف ارتباطی بین دولت و ملت را ایفا می کند و عملکرد خوب روابط عمومی باعث می شود رضایت مردم و مخاطبان از سازمان و در نهایت دولت و حکومت افزایش یابد.

رئیس انجمن متخصصان روابط عمومی گفت: شایسته به نظر می رسید در شرایط حاضر و انتخابات پیش رو و ابلاغ آیین نامه دسترسی آزاد به اطلاعات و عنایت به شعار دولت که کاهش فاصله بین مردم و سازمان و احترام به حقوق عمومی و افکارعمومی است، نسبت به ارتقاء جایگاه و توانمندسازی روابط عمومی اقدام می شد که متاسفانه امروزه با انتشار دستورالعمل های غیرکارشناسی شاهد آن هستیم که برخی از سازمان های دولتی منجمله استانداری ها نسبت به تنزل جایگاه روابط عمومی در سازمان اقدام کرده اند.

باقریان ضمن تاکید بر ضرورت اصلاح چنین اقدام و رویکردی در دولت تدبیر و امید گفت: از متولیان روابط عمومی در ایران انتظار می رود نسبت به تنزل جایگاه روابط عمومی استانداری ها تجدید نظر کرده و از اشاعه این حرکت غیر منطقی و غیر حرفه ای پرهیز و جلوگیری شود.