‌شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- با سقوط امپراتوری رم در سال 475 میلادی و استیلای فبایل ژرمن بر اروپای باختری، مدت ده قرن اروپا در ظلمت و تاریکی فرو رفت. در این دورة طولانی که در تاریخ قرون تاریک نام گرفته، ‌قبایل مهاجم وحشی روی ویرانه های تمدن یونان و رم یک نوع تمدن مخصوص به خود به وجود آوردند که درآن روابط عمومی چندان نقشی ایفا نمی کرد.

لیکن در پایان قرون تاریک، دو نهضت بزرگ به وجود آمد که بر اثر آن اهمیت فرد و افکارعمومی مورد توجه قرار گرفت. نهضت نو طلبی و تجدد خواهی در افکار و اندیشه و استقرار حکومت عقل در قضاوت و تحقیق در امور جامعه و طبیعت بود و نهضت دوم اصلاح طلبی در امر مذهب که نهضت اصلاحات مذهبی یا رفورماسیون نام گرفته است. هر دو نهضت موجب بیداری افکار اروپاییان شد و امکانات جدید و دامنه داری در جلوی دیدگان آنها قرار داد. بدون این دو نهضت روابط عمومی به آن معنی که امروز مفهوم ما است امکان پذیر نمی شد.

نهضت رنسانس با احیای علوم و معارف و سنن دموکراتیک یونان و آداب و رسوم جمهوریت رم موجب بسط و توسعه افکارعمومی گردید. بر اثر اکتشافات بزرگ جغرافیایی که در این دوره به عمل آمد، قاره های امریکا و افریقا به روی تمدن اروپایی باز شد و با اختراع صنعت چاپ انقلاب عظیمی در ارتباطات و وسایل حمل ونقل بازرگانی به وجود آمد. این دگرگونی های بزرگ موجب رواج بحث و گفت و گوی آزاد شد و بحث و گفت و گوی آزاد و مبادله افکار و عقاید بر همه روشن ساخت که هر نهضتی که قائم بر تفاهم عمومی و روابط عمومی نباشد نضج و رونق نخواهد یافت.

نهضت رفورماسیون یا اصلاحات مذهبی نیز به همین نتیجه رسید. حمله واعتراض به مقامات مذهبی و تأکید بر مقام و منزلت فرد که از خصوصیات بارز این نهضت بود، اهمیت ارتباط بین رهبران و پیروان و همچنین اهمیت ارتباط بین طبقات مختلف جامعه راروشن ساخت. حالا مردم تئوری های سیاسی جدیدی به وجود آوردند که با افکار و تئوری های قرون وسطی اختلاف فاحش داشت.

در قرون وسطی یا قرون تاریک، کلسا و دولت از هم جدا نبودند. قالب گیری افکار عمومی با کلیسا بود و هر فکر واندیشه ای از جانب کلیسا تعیین و القا می شد. کلیسا به وسیلة وعظ و خطابه و نقاشی و پیکر تراشی و آوازهای مذهبی و آداب و مناسک مخصوص طرز فکر خود را به اذهان تلقین می کرد و اتحاد و یکپارچگی مردم را حفظ می نمود. گاه نیز در روابط عمومی خود اقدامات سیاسی و نظامی مهم به عمل می آورد. چنانکه در جنگ های صلیبی سراسر دنیای مسیحیت را علیه مسلمانان متحد ساخت.

ظهور اصناف در قرون وسطی عامل جدیدی برای بسط عقیده و نظر و افکار عمومی در خارج از کلیسا به وجود آورد. با ظهور اصناف ابتدا مؤسسات بازرگانی و اقتصادی کوچک و سپس سازمان های اقتصادی و بازرگانی بزرگ پای به عرصة وجود گذاشت و فعالیت های اقتصادی به نوبة خود اهمیت روابط عمومی را آشکار ساخت و مسلم نمود که نضج و رونق هرنوع فعالیت اقتصادی و بازرگانی منوط به حسن ارتباط با طبقات مختلف اجتماع است.

تحولات سیاسی به بیداری افکار عمومی کمک کرد. مبارزه بین پاپ ها و امپراتور ها منتهی به تشکیل چندین حزب سیاسی شد و هر حزبی برای خود کارشناسان روابط عمومی تربیت کرد. بسیاری از مأموران روابط عمومی در قرون وسطی و اویل دوران رنسانس از شعرا بودند. مثلاً دانته در اثر معروف خود به نام کمدی الهی تا حدی افکار و نظریات حزب گلیبلینرا ترویج می کرد و پتراک یکی دیگر از شعرای معروف فکر جمهوریت را رواج می داد.

در انگلستان مبارزه بین نجبا و پادشاه انگلستان یک سند سیاسی بسیار مهمی به وجود آورد که در پیشرفت روابط عمومی اثرات بسزا بخشید. این سند سیاسی مهم فرمان کبیر یا «ماگناکارتا» که در 1215 میلادی براثر پا فشاری نجبا انگلستان به امضای جان پادشاه وقت رسید.

یک قرن ونیم پس از صدور فرمان کبیر یعنی در سال 1381 میلادی، انقلاب بزرگی در انگلستان بوجود آمد. این انقلاب با ترجمه کتاب مقدس به زبان انگلیسی آغاز شد.

برای اولین بار در تاریخ، کتاب مقدس به وسیله جان ونکلیف به زبان انگلیسی ترجمه شد و با این که کلیسا و دولت ترجمه آن را منع کرده بودند، ترجمه انگلیسی آن مورد توجه شایان قرارگرفت و عدة زیادی خواننده پیدا کرد و پیروان ونکلیف این ترجمه را در سراسر انگلستان پـخش کردند. ترجـمة کتاب مقدس فکر و عقیدة فردی را ترویج داد و همین امر توأم با تعالیمی که پیــروان جان ونکلــیف می دادند زمینه افکارعمومی را برای اصلاحات مذهبی یا نهضت رفورماسیون آماده و مهیا ساخت.

پیرمان جان ونکلیف در کوچه و بازار و مزارع و باغات برای مردم وعظ می کردند و ضرورت اصلاحات مذهبی را تأکید می نمودند. پیروان جان ونکلیف به جای این که مطابق معمول زمان مطالب مذهبی را به زبان لاتین بیان کنند زبان انگلیسی بکار می بردند. از این رو، گفته های آنان در اذهان عمومی اثر عمیقی داشت. با این که دولت و کلیسا این قبیل فعالیت ها را اکیداً منع کرده بودند پیروان جان ونکلیف به حملات خود بر علیه کلیسا ادامه می دادند و برای مردم روشن می ساختند که کلیسا املاک وسیعی را در اختیار گرفته و عوارض سنگینی وصول می کند و برلی دفن و کفن مردگان و به جا آوردن مرسم مذهبی پول گزافی دریافت می دارد. این قبیل فعالیت های روابط عمومی چنان مؤثر افتاد که نیمی از مردم انگلستان از تعالیم جان ونکلیف و پیرمان او پیروی کردند.

رنسانس جوامع اروپایی در قرن 15 و 16 دگرگون ساخت و نهضت رفورماسین نیز مبانی این دوره ادبیات را در قرن 16 محکم تر نمود. در این دوره ادبیات و نقاشی و پیکر تراشی به وسیله نوابغ مشهوری از قبیل سروانت و میکلانژ و لئونارد داوینچی نضج و رونق فراوان یافت و علوم و فلسفه رواج پیدا کرد و وضع اجتماعی اصلاح شد. نهضت رفورماسیون در قرن 16 نهضت دولت ومردم علیه قدرت مطلقه کلیسا بود.

در هر دو نهضت ،«سخن» نقش مهمی در شکل دادن به افکار عمومی ایفا می کرد. ترجمه آلمانی کتاب مقدس که به وسیله لوتر صورت گرفت، مانند ترجمه انگلیسی ونکلیف اثرات عمیقی در افکار عمومی بخشید. متفکران دوره رنسانس مسألة افکار عمومی را مورد توجه فوق العاده قرارمی دادند. ماکیاولی در کتاب خود به نام شاهزاده که دستور العمل برای سلاطین و زمامداران است، راه ایجاد افکار عمومی را از طریق حرف و عمل نشان داده است. یک قرن بعد شکسپیر نیز قدرت افکار عمومی را خاطر نشان ساخت چنان که در یکی از آثار خود به نام هانری پنجم، از قول پادشاه می گوید «من به کمک افکار عمومی به تاج و تخت رسیدم». شکسپیر بود که افکار عمومی را «الهه موفقیت» توصیف کرد. این عبارات و اصطلاحات همه حاکی از این است که در این دوره جنبه های روابط عمومی و اهمیت آنها به خوبی شناخته شده بود.

تا قرن هفدهم، نه فقط اهمیت افکار عمومی شناخته شده بود، بلکه مسلم شده بود که با اتخاذ تدابیری می توان افکار عمومی را در مسیر خاصی سوق داد و در آن تغییرات لازم به عمل آورد. بر اثر این شناسایی بود که کلیسا سعی کرد با استمداد از افکار عمومی با نهضت رفورماسیون مبارزه نماید و در این موقع بود که اصطلاح «پروپاگاند» به معنی ترویج و تبلیغ یک مرام مذهبی برای اولین مرتبه بکار رفت. این کلمه را «کمیته نشر و تبلیغ مسیح» که به وسیله پاپ گرگوری 13 تأسیس شده بود برای اولین بار به کار برد. پاپ اوربان هشتم نیز برای تربیت کشیشان و مبلغان مذهبی دانشکده ای به نام «دانشکده پروپاگاند » تاسیس کرد.

در انقلاب فرقةمذهبی پورتین ها نیز که در قرن 17 در انگلستان صورت گرفت، افکار عمومی نقش مهمی ایفا کرد. هر دو مبارزه با نشر کتاب و اوراق و جزوه ها سعی داشتند که از افکار عمومی برای پیشرفت مقا صد خود کمک بگیرند. جان میلتون شاعر معروف انگلیسی یکی از کسانی بود که در این مبارزه شرکت داشت. او در اثر معروف خود به نام بهشت مفقود و همچنین در رسایل خود افکار و نظرات پورتین ها را ترویج می کرد. میلتون در یکی از آثار خود اهمیت آزادی افکار و عقیده را خاطر نشان ساخت و از آزادی مطبوعات جدا وجدی طرفداری نمود.

جان لاک فلیسوف انگلیسی در نوشته های فلسفی خود ضرورت مناسبات دموکراتیک بین دستگاه های دولتی و مردم را تأکید می کرد. در همان حال در فرانسه نیز به افکار عمومی توجه می شد. چنان که بلز افکار عمومی را «ملکه جهان» کرد.

از مهمترین حوادث این دوره، پیدایش روزنامه است. توسعه سریع بازرگانی در قرن هفدهم نشریه مخصوصی به نام خبرنامه به وجود آورد که شهر یاران بازرگان پیشة ایتالیا برای نفوذ در افکار مردم منتشر می ساختند. اولین خبرنامه در 1609 در اوگسبورک آلمان منتشر شد. اولین روزنامه یومیه در سال 1615 در شهر فرانکفورت و اولین روزنامه انگلیسی در سال 1631 زیر نظر کاردینال ریشلیو منتشر شد.

فعالیت های انقلابی فرقه پورتین ها افکار عمومی و جلب آن بکاربرد. در همین سال بود که اولین آگهی درروزنامه منتشر شد.

همه این نشریات وسیله جدیدی برای پخش افکار بود. افزایش انتشار مجله و کتاب و جزوه ها در انگلستان و فرانسه و آلمان میدان وسیعی برای روابط عمومی در سطح اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و مذهبی جدید به وجود آورد.