شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، در کشورمان نیز سالانه چندین هزار نفر از علاقمندان این حرفه در دانشگاه‌های مختلف سراسری، آزاد و علمی و کاربردی در این رشته مشغول تحصیل می‌شوند و برآوردها حکایت از وجود حدود 6 هزار واحد روابط‌عمومی در بخش خصوصی و دولتی در کشورمان دارد که بالغ بر 100 هزارنفر در این واحد‌ها مشغول به کارند.
در این راستا فرا رسیدن 27 اردیبهشت ماه، روزی که در کشورمان نیز همانند بسیاری از نقاط دیگر جهان که به نام عنوان روز روابط عمومی و ارتباطات نام‌گذاری شده، سبب شد تا به بررسی ویژگی‌های مورد نیاز شغل روابط عمومی بپردازیم. 

روابط عمومی چیست؟
اصطلاح روابط عمومى، ترجمه واژه انگلیسى «public Relations» براى نخستین بار در آمریکا و در اتحادیه راه آهن به کار برده شد و در ایران نیز نخستین بار در شرکت نفت به کار رفته و اولین روابط‌عمومی کشور در این شرکت ایجاد شد.
در این سال‌ها تعاریف گوناگونى از روابط عمومى از سوى صاحب‌نظران، کارشناسان و مؤلفان کتاب‌هاى این رشته بیان شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به رکس هارلو از پیشقدمـــــان روابط عمومى در جهان اشاره کرد که مى‌گوید: روابط عمومى دانشى است که به وسیله آن سازمان‌ها آگاهانه مى‌کوشند، بر مسئولیت اجتماعى خویش عمل کنند تا بتوانند، تفاهم و پشتیبانى کسانى را که براى توسعه اهمیت دارد، به دست آورند .
انجمن جهانى روابط عمومى نیز گفته در این باره گفته است:  روابط عمومى بخشى از وظایف مدیریت سازمان است و عملى ممتد، مداوم و طرح ریزى شده است که از طریق آن افراد و سازمان‌ها می‌کوشند تا تفاهم و پشتیبانى کسانى را که با آن‌ها سرو کار دارند، به دست آورند .
با این تفاسیر به طور کلی می‌توان گفت که روابط عمومی کار روبه‌رو شدن یک سازمان یا موسسه را با مخاطبانش از طریق پرداختن به موضوعات و مطالب و اخباری انجام می‌دهد که به منافع مشترکشان مربوط است. سخنرانی در کنفرانس‌ها، کار با رسانه‌ها، ارتباطات بحران، اشتغال به امور اجتماعی از طریق رسانه‌ها و ارتباط با کارکنان در زمره وظایف این حرفه‌است. فعالیت روابط عمومی چندان مستقیم و ملموس نیست و همین فرق آن با تبلیغات  است. کار روابط عمومی می‌تواند برای ساختن روابط تفاهم‌آمیز با کارکنان، مشتریان، سرمایه‌گذاران، رأی‌دهندگان و عموم مردم به کار رود .

روابط عمومی، ششمین شغل پراسترس در جهان
 نوع کار روابط‌عمومی و مسئولیت‌هایی که بر عهده این بخش قرار داده شده سبب شد تا حرفه روابط عمومی، ششمین شغل پراسترس در جهان شناخته شود. زیرا مدیران روابط عمومی‌ها افراد متخصص در زمینه کنترل آسیب‌ها هستند و بنابراین نیازمند توانایی تفکر و عمل سریع در شرایط پراسترس و تنش زا هستند.
در این رابطه موسسه «CareerCast» در معرفی مشاغل پراسترس برای سال ۲۰۱۴ ، روابط عمومی را در بین ۱۰ شغل در ردیف ششم و یک پله پایین‌تر از جایگاه آن در سال گذشتــــــه (رتبه پنجم) قرار می‌دهد.
صدر این فهرست، پر است از مشاغلی که افراد با فعالیت در آن‌ها در معرض خطر جسمی و واقعی هستند از قبیل شغل‌های نظامی،آتش نشانی و خلبان هواپیما که چهار جایگاه اول را به خود اختصاص داده‌اند.

دکتر داوود زارعیان:
روابط عمومی‌ها در مرحله گزینش و آموزش باید توجه بیشتری داشته باشند
با تمامی این تفاسیر سؤالی که ممکن است برای برخی از علاقمندان ورود به این حرفه ایجاد شود این است که  یک مدیر و کارشناس روابط‌عمومی چه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی باید داشته باشد؟ در پاسخ به این سؤال دکتر داوود زارعیان مدرس دانشگاه و مدیر روابط‌عمومی شرکت مخابرات ایران بیان می‌کند که معمولاً شاخص‌های یک مدیر روابط‌عمومی می‌تواند شامل صلاحیت علمی، صلاحیت اخلاقی، قدرت نویسندگی، قدرت تعامل با رسانه‌ها، سابقه کار مفید و مؤثر ، بین ۶ تا ۱۰ سال  ، تسلط به زبان، ویژگی‌های شخصیتی و ذاتی و… . باشد.
وی با بیان اینکه  اگر این شاخص‌های اشاره شده مبنای کار قرار بگیرد و انتخاب‌ها بر این اساس باشد، شایسته ‌سالاری شکل خواهد گرفت ادامه داد: در حال حاضر مدیران ارشد سازمان‌ها اطراف خود را نگاه می‌کنند و کسی که به لحاظ فکری به آن‌ها نزدیک باشد و تا حدی از توانایی‌هایی هم برخوردار باشد،که فرد بالاتر آن را تعریف می‌کند، او را انتخاب می‌کنند. به همین جهت ما در بین مدیران روابط عمومی ادارات دولتی مهندس، پزشک، دامپزشک، دکترای ارتباطات و … داریم.
وی همچنین با اشاره به موضوع نحوه تربیت نیروهای جوان و تحصیل کرده در روابط عمومی دستگاه‌ها و بیان اینکه بایستی دانشگاه‌ها با تغییراتی در ساختار آموزشی و جذب دانشجو در حوزه روابط عمومی و روزنامه نگاری دهند ادامه داد: روابط عمومی‌ها هم در مرحله گزینش و آموزش باید توجه بیشتری داشته باشند و همین طور بخش مدیریت استعدادها در سازمان‌ها باید فعال شود و این بخش کار گزینش را انجام دهد و با برگزاری دوره‌های خاص، جانشین پروری را نهادینه کند.

دکتر منصور ساعی:
ارتباط دانشگاه های آموزش دهنده روابط عمومی با بازار کار قطع است
منصور ساعی، دکترای ارتباطات و مسوول کمیته آموزش و پژوهش انجمن روابط عمومی ایران به اهمیت آموزش این حرفه اشاره می‌کند و با بیان اینکه دانشگاه‌های مجری و آموزش دهندۀ رشته‌های ارتباطات و روابط عمومی باید از پوسته سنتی خود خارج شوند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای امروز دانشجویان رشته های روابط عمومی باشند ادامه داد: تخصص  روابط عمومی هم مثل هر حرفه دیگری نیاز به آموزش اولیه و ضمن کار دارد تا بتواند کار خود را درست انجام دهد و در مرحله بعد خلاقیت و پویایی خود را حفظ کند.
او با اشاره به اینکه همبستگی متخصصان روابط عمومی و حوزه های وابسته مهم‌ترین کلید آموزش روابط عمومی موثر است می‌گوید: یکی از مهم‌ترین نیازهای روابط عمومی در دنیای رسانه ای شدۀ کنونی، دگرگون کردن و به‌روزآوری محتوا و سرفصل‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی است. به واقع یکی از مسایل مهم در حوزه آموزش روابط عمومی در ایران به روز نبودن و کاربردی نبودن محتوای دروس و دوره های آموزشی دانشگاهی رشته روابط عمومی است.
وی با اشاره به اینکه  ارتباط دانشگاه های آموزش دهنده رشته روابط عمومی هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ حرفه ای با بازار کار قطع است و دانشگاه های فعلی نمی‌توانند، به تربیت و آموزش افراد دارای صلاحیت حرفه ای برای پاسخگویی به نیازهای سازمان‌ها و بازار کار بپردازند گفت: محتواهای سنتی، قدیمی، فرسوده و ترجمه شده از متون غربی پاسخگوی نیازهای امروز دانشجویان رشته های روابط عمومی نیست. به عبارتی تمام یا بیشتر عناوین و سرفصل‌ها باید دگرگون شود. چرا که نیازهای جامعه و بازار کار متحول شده و شخصی که در این رشته تربیت می‌شود، باید دانش و مهارت‌های عملیاتی و کاربردی برای پاسخگویی به نیازهای جامعه کسب کند.

هوشمند سفیدی:
کارورزی دانشجویان روابط‌عمومی دوباره باید احیا شود
با وجود تمامی مطالب گفته شده هوشمند سفیدی از پژوهشگران  عرصه روابط‌عمومی که سابقه مدیریت سازمان‌ها وزارتخانه‌های مختلف را در کارنامه خود دارد بر این عقیده است که برآوردها حکایت از وجود حدود 6 هزار واحد روابط‌عمومی در کشورمان دارد که بالغ بر 100 هزارنفر در این واحدها مشغول کارند و اگر این واحدها از فارغ‌التحصیلان مرتبط با رشته روابط‌عمومی بهره گیرند، نه‌تنها شاهد بیکاری دانش‌آموختگان این رشته‌ها نخواهیم بود، بلکه تعدادشان پاسخگوی نیازها نیز نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه در کشورمان نگاه به روابط‌عمومی غیرتخصصی است و خیلی‌ها نمی‌دانند که روابط‌عمومی یک دانش است و باید فارغ‌التحصیل این رشته وارد این حرفه شوند ادامه داد:  بسیاری می‌پندارند، کسانی که آداب معاشرت بهتری دارند می‌توانند کار روابط‌عمومی کنند، این تفکر در مدیران نیز به چشم می‌خورد و به طور مثال در آگهی‌های استخدامی نیز می‌گویند که به یک نفر با روابط‌عمومی خوب نیازمندیم. در صورتی که خودشان هم نمی‌دانند که یک روابط‌عمومی خوب چه کاری باید انجام دهد؟
وی با اشاره به اینکه یک کارمند روابط‌عمومی نیازمند یکسری خصوصیات ذاتی و اکتساب است افزود: از جمله خصوصیات ذاتی می‌توان به ابعاد روانشناختی و شخصیت فرد اشاره کرد. مهم‌ترین خصوصیات اکتسابی نیز دانش این حرفه است.
سفیدی با اشاره به نیاز چهار ویژگی برای یک کارمند روابط‌عمومی خوب  بیان می‌کند که اولین ویژگی داشتن دانش لازم و تحصیل در رشته مرتبط است. دومین ویژگی تجربه بوده که در کنار دانش کمک می‌کند تا فرد کمترین اشتباه را داشته باشد، زیرا در روابط‌عمومی نیز همانند کار در رسانه یک اشتباه می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. ویژگی سوم داشتن شخصیتی‌ ترغیبی است. همین ویژگی سبب می‌شود که کسانی که خوش‌برخورد بوده و تأثیرگذاری بیشتری بر روی مخاطبان دارند با داشتن دانش و تجربه بهتر می‌توانند در این حرفه موفق شوند.
وی ادامه داد: در این ویژگی‌های که ذکر شد اکثر اساتید این حرفه اشتراک نظر دارند و من ویژگی چهارم را داشتن شخصیتی دموکرات و آزاداندیش بیان می‌کنم، زیرا در روابط‌عمومی شما با طیف‌های مختلفی از مراجعان سر و کار دارید و باید به سلایق مختلف احترام بگذارید.
وی در پاسخ به این سؤال که برای حل مشکلات موجود در این حرفه چه اقداماتی باید انجام شود؟ گفت:در گام نخست کارورزی دانشجویان روابط‌عمومی دوباره باید احیا شود، زیرا در کلاس درس چیز زیادی نمی‌توان یاد گرفت. البته در زمینه کارورزی باید نظارت بیشتری شود. در این زمینه دانشگاه باید با دستگاه‌های اجرایی قرارداد ببندد، زیرا مجانی به کسی آموزش نمی‌دهد. در شرایط فعلی دستگاه‌های دولتی کارورز نمی‌پذیرند، اگر هم به پزیرند د چون آموزش و نظارتی نیست کسی چیزی یاد نمی‌گیرد.
این پژوهشگر عرصه روابط‌عمومی با بیان اینکه در گام دیگر باید پژوهشکده روابط‌عمومی را در ایران دایر کنیم تا بتوانیم محتوای مورد نیاز برای آموزش را تولید کنیم ادامه داد: از طرف دیگر متأسفانه هم‌اکنون این رشته در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکترا در کشورمان تدریس نمی‌شود که برای راه‌اندازی این مقاطع تحصیلی نیز فکری باید شود.
وی در پایان در توصیه‌ای  برای علاقمندان ورود به این حرفه گفت: افراد با شخصیت ترغیبی که قدرت ارتباط بهتری دارند برای کار در روابط‌‌‌عمومی مناسب‌تر هستند. کارشناس روابط‌عمومی باید ذهن جست‌وجوگری داشته باشد. البته این افراد به شرطی می‌توانند در روابط‌عمومی موفق شوند که دانش لازم را فرا گیرند و به سلایق مختلف احترام بگذارند. شرط موفقیت در این حرفه داشتن اعتماد به نفس و عشق به کار است.

منبع: کانون فارغ التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی