مقوله مسئولیت‌های اجتماعی سازمان
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- مقوله مسئولیت‌ اجتماعی، پیشینه ای بیش از یکصد سال دارد. خاستگاه بحث مسئولیت های اجتماعی، کشورهای صنعتی مغرب زمین است.

در آن کشورها به دلایل گوناگون در مراحل اولیه، نظارت عمومی برروند شتابان فعالیت بنگاه های تولیدی و خدماتی ، اندک بود. نحوه عمل پاره ای از بنگاه ها در این دوران نگرانی هایی را در بین مردم برانگیخت و بنابراین بحث در مجامع عمومی و مطبوعات بالا گرفت. ماده اصلی بحث این بود که انگیزه بیشینه کردن سود بنگاه ها و توجه مطلق به منافع سهامداران به منافع عمومی جامعه آسیب می رساند و بنابراین مدیران بنگاه ها وظیفه دارند علاوه بر منافع محدود بنگاه خود به منافع و مصالح عام تر جامعه نیز بیندیشند.

بررسی تعاملات سازمان با جامعه این امکان را به ما می دهد که بتوانیم شبکه وسیعی از مردم و سازمانها را تعریف کنیم که در آن فعالیت های سازمان مستقیما روی زندگی و حیات مردم تاثیر می گذارد0 این تاثیر گذاری باعث می شود احاد جامعه خود رادر عملکرد سازمان سهیم دانسته و از سازمان، حسابرسی کنند. در حال حاضر به دلیل مسائل و مشکلات عدم توجه و پایبندی سازمان ها و مدیران به وظیقه و مسئولیت اجتماعی شان، این موضوع در کشور ما به خاطر شرایط خاص و نیاز به توسعه اقتصادی و صنعتی از اهمیت بیشتری بر خوردار است. امروزه لازم است سازمان ها اهداف جامعه و کشور را به عنوان راهنمای خود در فعالیت های شان قرار دهند و باید بین سازمان و جامعه ارتباط برقرار باشد تا سازمان ها به اهداف اجتماعی خود ارج نهند.

بنابراین توجه به مسئولیت اجتماعی و انجام آن، هم به نفع سازمان است و هم به نفع جامعه، به عبارت دیگر استراتژی انجام مسئولیت اجتماعی، یک استراتژی بهره مند از برد دو طرفه است. چرا که سازمان با کمک به حل مشکلات اجتماعی، نهایتاً به خود کمک کرده و با صرف هزینه های کوتاه مدت به منافع بلند مدت نائل گردیده است.

مشارکت در حیات اجتماعی
مشارکت به معنای همکاری و اصل برابری افراد یک گروه یا جامعه با یکدیگر است هرگاه بین انسانها مشارکت پدید آید که خود فراگرد ضروری و لازم است دگرگونی و تحول در جامعه شکل می گیرد و بالندگی و رشد شخصیت فردی و اجتماعی به وجود می آید هر فرهنگی برای خود ویژگی هایی دارد و از هدف خاصی پیروی می کند مثلاً فرهنگ استبداد، پیروی محض را هدف قرار می دهد و اعضای جامعه و فرهنگ را بدان سو می کشد فرهنگ مردم سالاری که بر مبنای مشارکت در تصمیم گیری و تحمل آرا و عقاید و برنامه های دیگران است چهارچوب خاصی دارد باید توجه داشت که تحمل یا تشتت و قانون شکنی به میزان زیادی از هم متمایزند. مشارکت در حیات اجتماعی روابط عمومی ها اهمیت فراوان در جهان امروز دارد. امروزه انسان ها در درون همبستگی عضوی عمل می کنند، مشارکت نه تنها در حیات اجتماعی، بلکه فرهنگی و علی الخصوص سیاسی در جهان امروز ضروری است. تحقیقات جدید ثابت کرده است از یک سو مشارکت بالاتر، رضایت بیشتر را فراهم می آورد و از سوی دیگر مشارکت ضرورت اجتناب ناپذیر حیات انسانی برای ساختن جامعه است و از سویی با اعمال عدالت تولیدی و توزیعی، موجبات شناخت بیشتر و بهتر سازمان را فراهم می آورد و همچنین با انتقال اطلاعات و توجه به مصرف درست آن؛ موجبات پیدایی و بسط همدلی را فراهم می آورند که شرط تحقق آن با شناخت مسائل گروه یا سازمان، درک و فهم مسائل، پذیرش مسائل و انتقال پذیرش از حوزه عقلانی به عاطفی است. به بیان دیگر، زمانی که روابط عمومی توانست به درستی اطلاعات را تولید و توزیع نماید، در تولید اطلاعات نه تنها صحت، بلکه سرعت را رعایت نموده و داده های اطلاعاتی به تولید اعتماد اجتماعی می انجامد. یعنی داده های معتبر و قابل امکان فراهم می آید. آن گاه است که مشارکت اجتماعی به عنوان خصیصه ضرورت جامعه جدید از طریق روابط عمومی ها فراهم خواهد آمد.

اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی
در هر سازمانی برای پویایی و بقای خود نیازمند تدوین و به کارگیری استانداردهای اخلاق حرفه ای است که بر اساس آن مدیران، کارکنان و سایر عوامل انسانی با پایبندی بدان، ارزش های مشترک حرفه ای را پدید می آورند تا ذینفعان سازمان از آن بهره مند شوند.

با نگاهی به جامعه جهانی شاهد آن هستیم که پزشکان، وکلای دادگستری، مهندسان، حسابرسان، روسای جمهور و نمایندگان پارلمان ها برای پذیرفتن مسئولیت به ادای سوگند می پردازند تا با پایبندی به اخلاق و ارزش های مورد پذیرش برای صیانت از حقوق تبیین شده اهتمام ورزند.

در هر سازمانی اقتضا می کند برای تحقق آرمان های سازمان و تبدیل قابلیت ها به توانمندی ها از تمامی پتانسیل های سازمان برای فراهم ساختن محیط دارای امنیت و آرامش بهره گیرد. آرامشی که در قبال انجام وظیفه و تعهد اخلاقی و ایجاد رضایت ذینفعان سازمان اعم از جامعه، مشتریان، کارکنان، تامین کنندگان، سهامداران و حتی رقبا حاصل می شود.

وظایف و مسئولیت ها در سازمان یا حرفه ای هستند و یا اخلاقی اما این وظایف اخلاقی تابع حقوق می باشند. مثلا وظیفه اطلاع رسانی در روابط عمومی به دلیل حق اطلاع یابی مخاطب انجام می گیرد.

اخلاق الگوی رفتار ارتباطی درون شخصی و برون شخصی است مبتنی بر رعایت حقوق افراد. اخلاقی بودن یعنی رعایت حقوق دیگران که منجر به شکل گیری تعامل می شود و این نتیجه تقویت ارتباطات میان فردی است که منجر به رضایتمندی و افزایش آرامش در فضای سازمان می شود.

روابط عمومی می کوشد در تعامل با هر یک از ذینفعان و در تمامی مناسبات خود این اصل را مورد توجه قرار دهد و راه های حفظ و ارتقای منافع سازمان را شناسایی کند و در تحقق این مهم مدیران و مسئولان سازمان را یاری دهد. کارکردش صرفا انتشار پیام و خبر نیست اما احترام به مخاطبان و ذینفعان اقتضا می کند که به نیاز های آنان توجه شود و موانع ارتباطی در سازمان از میان برداشته شود و آنان با اطلاعات و برنامه های سازمان بیگانه نباشند. دسترسی نداشتن ذینفعان به اطلاعاتی که جزء حقوق آنان محسوب می شود تبعات بسیاری را به دنبال دارد. ایجاد کانال ارتباطی دو طرفه میان کارکنان و مدیران و مشارکت دادن آنان در برنامه های تصمیم سازی از طریق ابزارهایی چون پرسشنامه و برگزاری گفت و گوهای رو در رو از جمله شیوه های ارتباطی است که یک سازمان کارآمد از آن ها بهره می گیرد.

احترام به ارزش ها و کرامت انسانی همچون آزادی بیان و اندیشه و مشارکت اجتماعی در تحقق اصل آزادی و دسترسی به اطلاعات تاثیر گذارند. نباید تعبیر مدیریت روابط عمومی صرفا منحصر به حفظ اطلاعات و در لفافه بردن آن باشد. باید به نحوی با این موضوع کنار آمد که ضمن صیانت از ارزش های سازمان به حقوق دیگران نیز احترام گذاشت و بنابر نیاز مخاطبان به بازتاب این نیازها به مدیران سازمان و سپس اطلاع رسانی شفاف به جامعه هدف مبادرت ورزید.

بنابراین نقش روابط عمومی در مسئولیت اجتماعی و تحقق وظایف اخلاقی سازمان ها محوری است و اصولا میزان تحقق اهداف سازمان در ارتباط دو سویه با ذینفعان محقق می شود که کارکرد روابط عمومی در این حوزه کاملا مبرهن است. به همین نسبت امروزه ضرورت دارد جامعه روابط عمومی در اقدامی سازنده نسبت به تنظیم سند جامع اخلاق حرفه ای و منشور اخلاقی متناسب با نوع فعالیت و رسالت سازمانی خویش همت گمارند.

آثار مثبت مسئولیت اجتماعی بر عملکرد و موفقیت سازمان
گرچه حاکمیت اخلاق کار بر سازمان، منافع زیادی برای سازمان از بعد داخلی از جنبه‌های بهبود روابط، افزایش جو تفاهم و کاهش تعارضات، افزایش تعهد و مسئولیت پذیری بیشتر کارکنان، افزایش چندگانگی و کاهش هزینه‌های ناشی از کنترل دارد ولی از دیدگاه مسئولیت اجتماعی نیز از راه افزایش مشروعیت سازمان و اقدامات آن، التزام اخلاقی درتوجه به اهمیت ذی‌نفعان، افزایش درآمد، سودآوری و بهبود مزیت رقابتی، و...، توفیق سازمانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

افزایش مشروعیت سازمان
امروزه در شرایط جهانی شدن و شبکه‌های گستردة اطلاعاتی از سازمان ها، انتظار می‌رود در برابر مسائل محیط زیست، رعایت منافع جامعه، حقوق اقلیت ها و ... حساسیت داشته، واکنش نشان دهند. به علاوه این شبکة گسترده، تمام فعالیت های سازمان ها را زیرنظر دارد و به راحتی می‌تواند از راه انجمن‌ها و مجامع مختلف، چهره سازمان ها را در انظار عمومی خراب کند، بنابراین سازمان ها ناچار به انجام اقدامات وسیع و گسترده برای جلب افکار عمومی هستند که وجه غالب آنها نشان دادن وجهه اخلاقی کارهای سازمان است.
علاوه بر سهامداران، گروه های دیگری نیز وجود دارند که از اقدامات سازمان تأثیر می‌پذیرند و دارای منافع مشروعی از سازمان‌اند. ازجمله این گروه ها می‌توان به مشتریان ،تامین کنندگان مواد اولیه، دولت و جامعه اشاره کرد.

افزایش بهبود مزیت رقابتی
توجه به تمام افراد و گروه هایی که ذی‌نفع هستند، میزان سود شرکت ها را در بلند مدت افزایش خواهد داد، زیرا موجب انگیزش نیروی انسانی، افزایش حسن نیت اجتماعی و اعتماد مردم به یکدیگر و نیز کاهش جریمه‌ها می‌شود.

افزایش تفاهم و کاهش تعارضات
یکی از نتایج بهبود اخلاق کار در سازمان، تنظیم بهتر روابط در سازمان است که این به نوبة خود باعث افزایش جو تفاهم در سازمان و کاهش تعارضات بین افراد و گروه ها شده، عملکرد تیمی را بهبود می بخشد. شاید بیشترین تأثیرات اصول اخلاقی مربوط به رفتار نیروی انسانی باشد.

افزایش تعهد و مسئولیت پذیری بیشتر کارکنان
اخلاق بر فعالیت انسان ها تأثیر قابل توجهی دارد و لازمه عملکرد مناسب، تعهد و مسئولیت پذیری کارکنان است. مدیریت ارزش های اخلاقی در محیط کار، موجب مشروعیت اقدامات مدیریتی شده، انسجام و تعادل فرهنگ سازمانی را تقویت می کند، اعتماد در روابط بین افراد و گروه ها را بهبود می‌بخشد و با پیـروی بیشتر از استانداردها، موجب بهبــود کیفیت محصولات و در نهایت افزایش سود سازمان می‌شود. با توجه به نقشی که انسان ها در سازمان های امروزی دارند، نوع قضاوت افراد در مورد سازمان و موضوع فعالیت‌شان تأثیر بسیار زیادی در کارایی و اثربخشی آنها و در نتیجه کارایی و اثربخشی سازمان دارد. انتظار بروز خلاقیت توسط کسانی که کار خود را از لحاظ اخلاقی ناپسند تلقی می‌کنند، واقعی و منطقی نیست.

 رئیس اداره کل روابط عمومی بانک مهر اقتصاد