شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- در دنیای کنونی اقتصاد همواره از اساسی ترین مسائل جوامع و دولت ها تلقی می گردد. در این بین نظر به چالش های اقتصادی پیش روی کشورمان موجب گردید که در چند سال اخیر مقام معظم رهبری (مدظله العالی) با اهتمام ویژه یی موضوع اقتصاد مقاومتی را در راستای برون رفت از مشکلات و استقلال اقتصاد کشور مطرح نمایند.

ایشان در معنای اقتصاد مقاومتی می فرمایند:
" اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند هم آسیب پذیری اش کاهش پیدا کند ، یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصاد جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکل های مختلف خواهد بود ؛ کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند" (2/6/91)

با الهام از این فرمایشات می توان این گونه استنباط نمود که اقتصاد مقاومتی به معنای شناسایی حوزه های اعمال فشار اقتصادی از سوی دشمنان انقلاب و کشور و تلاش به منظور کنترل و خنثی سازی آن ها و در شرایط ایده آل تلاش برای تبدیل فشارها به فرصت ها تعریف شده می باشد.

به عبارتی دیگر اقتصاد مقاومتی همسو با کاهش وابستگی و تأکید بر مزیت های تولید داخلی و تلاش برای اتکا به خود است . این در حالی است که در ادبیات علمی مدت زمان زیادی نیست که از به کارگیری مفهوم اقتصاد مقاومتی می گذردو می توان آن را از سخنان رهبر معظم انقلاب و دیدگاه های متخصصان اقتصاد استنباط نمود. این ابتکار اقتصادی کشور مبتنی بر شرایط خاص و با قصد تولید و توزیع محصولات است و سرمایه گذاری های خاص را در کاهش وابستگی به سایر کشورها تحت شرایط بحرانی دنبال می کند.اما این که تحقق اقتصاد مقاومتی چگونه امکان پذیر است؟ و نقش بانک ها که می توانند باالقوه و باالفعل خود بستر ساز اقتصاد مقاومتی باشند چیست؟ و در این میان فرهنگ سازی در نظام بانکی بالاخره بانکداری اسلامی چگونه می تواند نقش آفرین باشد ؛ موضوعاتی است که به صورت فشرده در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

نقش بانک ها در تحقق اقتصاد مقاومتی
اگر بخواهیم ارکان اصلی در اقتصاد مقاومتی را مورد بررسی قرار دهیم یکی از مهم ترین آن ها که مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به آن مکررا اشاره نمودند حمایت از تولید ملی است.

در این خصوص بانک ها به عنوان قلب تپنده اقتصادی در کشور نقش مهم و اساسی را در حمایت از تولید و سرمایه گذاری داخلی بر عهده دارند. هدایت و تخصیص منابع بانکی و تأمین نقدینگی لازم برای فعالیت های مولد اقتصادی کلان در ایجاد زنجیره ی ارتباطی بین بنگاه های کوچک و بزرگ رونق و انسجام بیشتری فراهم می آورد.

بانک ها با تأکید بر بانکداری اسلامی با توزیع عادلانه فرصت ها از جمله عدالت در تخصیص منابع و کمک به اجرای دقیق و کامل سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی و جلوگیری از گردش پول در انحصار افرادی محدود نقش مهم و بسزایی در این موضوع بر عهده دارند.

نکته ی حائز اهمیت که باید در این راستا مورد توجه قرار گیرد؛ الزامات استقرار بانکداری اسلامی در کشور است . به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ، بانکداری اسلامی بستر مناسبی برای تحقق اقتصاد مقاومتی است که اجرای صحیح آن الزامات و ساز و کارهای خاص خود را دارد . به عبارت دیگر اگر بپذیریم اقتصاد مقاومتی موجبات تداوم جامعه اسلامی را فراهم می نمایدوهم چنین اقتصاد مبتنی بر پایه منابع داخلی است که در برابر فشارها و تحریم ها دچار بحران نمی شود می توانیم به استناد مطالعات نظری وتجربی بگوییم که بازارهای پول وسرمایه نقش مهمی در رشد وتوسعه اقتصادی دارند . افزایش حجم سرمایه هم به طور مستقیم به صورت یکجا هم از عوامل تولید و هم از طریق افزایش بهره وری از دیگر عوامل بالا رفتن اشتغال ، تولید ورفاه جامعه محسوب می شود واز طرفی بانکداری اسلامی با بهبودفضای کسب وکار با درگیر نمودن بخش واقعی اقتصاد می تواند بستر ساز اقتصاد مقاومتی وخلق حماسه اقتصادی باشد.

بنابراین نظام بانکی در ساختار اقتصادی هر کشوری در جایگاه مدیریت توزیع پولی در میان فعالان بخش خصوصی وهمچنین بازوان اجرایی نهادهای ناظر بر اقتصاد برای کنترل و هدایت نقدینگی در جامعه قرار دارد. از این رو تطبیق روش هاو الگوهای استفاده شده دراین نظام با اصول اسلامی در واقع به معنای انطباق سازوکارهای توزیع منابع مالی وسیاست های پولی با قواعد دینی والهی است که در نهایت به اسلامی شدن هرچه بیشتر روابط حاکم بر مناسبات اقتصادی ، اخلاقی واجتماعی مردم می انجامد.

درهمین راستا بازآرایی واصلاح مقررات وقوانین حاکم بر نظام بانکی ،ضرورتی اجتناب ناپذیر است که البته مقامات پولی کشور در این خصوص سیاست هایی را دنبال می نمایند وتلاش های بسیار خوبی هم به انجام رسانیده اند.

در کنار این امر آن چه بسیار مهم وحائز اهمیت است فرهنگ سازی در چارچوب تحقق اهداف بانکداری اسلامی و به دنبال آن پیشبرد برنامه های اقتصاد مقاومتی است.

فرهنگ سازی وتحقق اقتصاد مقاومتی
اگر بپذیریم اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد خودکفا ،مولد و مستقل است که در برابر همه فشارها بتواند مقاومت کند وستون های جامعه را با استواری محافظت نماید؛ بنابراین از مهم ترین مولفه ها وشاخصه های اقتصاد مقاومتی را باید خود باوری واعتماد جامعه دانست .

بنابراین دستیابی به اقتصاد مقاومتی نیازمند بستر سازی وایجاد شرایط وزمینه هایی است که اگر تحقق نیابد نمی توان امید داشت که اقتصاد مقاومتی در جامعه شکل بگیرد که یکی از مهم ترین عوامل آن فرهنگ سازی به عنوان موتور محرکه فعالیت های انسانی است.در همین راستا باید جامعه به این باور برسد که می تواند در برابر تلاش های دشمنان جهت وابسته کردن و مخدوش نمودن استقلالش مقاومت کند . دراین صورت است که اقتصاد مقاومتی شکل می گیرد ، حال باید دید چگونه می توان فرهنگ سازی را دراین مقوله ایجاد کرد.

قبل از پرداختن به این موضوع اشاره یی کوتاه به معنای فرهنگ خواهیم کرد. در مورد فرهنگ تعاریف متعددی آمده است که اگر بخواهیم تعریفی جامع داشته باشیم می توان گفت : فرهنگ عبارت است از« مجموعه یی از نوع نگرش ها، باورها ،اعتقادات،ارزش ها ، آداب ورسوم وعادات وعرف ها» با این تعریف و با توجه به ضرورت فرهنگ سازی در تحقق اقتصاد مقاومتی باید گفت؛ از آنجا که فرهنگ پدیده یی است که در یک جامعه شکل می گیرد و دریک فرایند تغییرمی یابد، پس قابل مدیریت است . به عبارت دیگر فرهنگ هرچند مجموعه یی از اندیشه ها، اخلاقیات، آداب و سنت هایی است که رفتار مردم را تحت تاثیر مستقیم قرار می دهد ولی باید توجه داشت که فرهنگ به سبب تغییر پذیری، مدیریت پذیر است.

با این مقدمه می توان به این نتیجه رسید که فرهنگ سازی بایستی در جهت اهداف اقتصاد مقاومتی مدیریت شود. در واقع نوعی مهندسی فرهنگ صورت گیرد.تا با ایجاد تغییر در افراد جامعه، زمینه تغییرات کلان اجتماعی را فراهم آورد. جامعه یی که بر این باور است که نمی تواند ، با تبیین توانایی و استعداد های افراد می توان او را به این خود باوری رساند.

در مهندسی فرهنگ، تلاش بر آن است تا لایه ها، انواع و ارکان فرهنگ شناخته شود و نوع متعامل آن ها را در هر وضعیت به دست آورد و آن را به سمت تعالی اندیشه ها و اخلاقیات و رفتار مورد پذیرش هدایت کرد. بنابراین در این جا نیز می بایست همه این موارد لحاظ شود تا جامعه فرهنگ توانستن و خواستن را در خود و رفتارهایش به نمایش گذارد و توانایی مقابله با دشمنان را بپذیرد.

این نوع مهندسی غیر از مهندسی فرهنگی است . زیرا در مهندسی فرهنگی تلاش بر آن است تا همه حوزه ها و ابعاد مختلف یک جامعه از سیاست، اقتصاد، ورزش، هنر، امور نظامی و انتظامی، آموزش و بهره وری و مانند آن در چار چوب فرهنگی خاص هدایت و مدیریت گردد.

در مهندسی فرهنگ اقتصادی، هدف آن است که فرهنگی که اقتصاد مبتنی بر آن شکل گرفته است را مدیریت و تغییر دهیم تا چنان در جامعه شکل گیرد که مبتنی بر اهداف اصلی تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان کلان جامعه باشد.

در این حین بایستی به این نکته مهم هم اشاره کنیم که در حوزه مهندسی فرهنگ اقتصاد مقاومتی نیز می بایست دو اصل اساسی توانستن و سلطه برمستکبران و دشمنان پذیرفته شود. تا اقتصاد مقاومتی شکل گیرد. اگر جامعه به این باور نرسد که می تواند در حوزه اقتصادی مثلاً به استقلال و خوداتکایی برسد تا این که وجود دشمنان و سلطه گران مستکبر و متجاوز را توهم بشمارد، هرگز اقتصاد مقاومتی شکل نخواهد گرفت و در این جا است که نقش بانک به عنوان یکی از مهم ترین ارکان اقتصادی مطرح می گردد.

همانطور که قبلاً اشاره شد تحقق بانکداری اسلامی و گام برداشتن در راستای آن می تواند بستر ساز فرهنگ سازی در اقتصاد مقاومتی باشد.

البته قدر مسلم آن است که برای داشتن اقتصاد مقاوم در برابر بحران ها، تهدیدها وتحریم ها بر نظام بانکی است که حداقل دو وظیفه را در امور خود قرار دهد.اول آنکه حرکت به سمت تحقق واقعی بانکداری اسلامی و رفع خلاء ها و کمبودهای این بخش را سر لوحه تمامی مسئولیت ها و سیاست گذاری های خود قرار دهد و دوم آن که با اتخاذ سیاست های مدبرانه و عالمانه از ثبات اقتصادی آرامش نظام پولی کشور صیانت نموده و با مدیریت و هدایت نقدینگی جامعه در کانال تولید ملی، خودکفایی و استقلال اقتصادی را برای کشور به ارمغان آورد.

این که چگونه می توان فرهنگ سازی را در بانکداری اسلامی ایجاد نمود نیازمند زیر ساخت ها در جامعه و نظام بانکی است .

ایجاد مدل های بومی با بهره گیری از تعالیم دینی و فرهنگی و ایجاد فرایندهای زیرساختی و نظام مند در چارچوب قوانین اسلامی قطعا بسیار ثمر بخش خواهد بود . گام برداشتن مدیریت بانک ها در راستای مفاهیم قرض الحسنه و حرکت به سوی هدفمند نمودن قوانین و مقررات با الهام از بانکداری اسلامی و بدون ربا ، ایجاد اعتماد در میان جامعه ، ارتقای نظام سلامت ، ارزش سازی ، تسهیل در مقررات بانکی ، جلوگیری از رانت و مفاسد اقتصادی و..... می تواند در تحقق این امر کمک شایانی نماید.

در پایان بایستی به این نکته مهم توجه داشت که اجرا و فرهنگ سازی بانکداری اسلامی به منظور تحقق اقتصاد مقاومتی نیاز به عزم و همکاری تنگاتنگ بنگاه های اقتصادی دارد و امید است با تلاش همه مسئولان اقتصادی و بانکی بتوانیم فرهنگ بانکداری اسلامی را به منظور رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی در نظام بانکی و جامعه نهادینه سازیم .
 

منبع مرجع:  شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)