شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- دکتر سید رضا نقبائی لنگرودی*:
شیوه‌های گزارشگری و مصرف خبر در جهان کنونی به صورت شگفت‌آوری دستخوش تغییر شده و هم‌اکنون نوع جدیدی از ژورنالیسم سر برآورده است که از آن به عنوان ژورنالیسم پهباد (drone journalism) یاد می‌شود.

در روزنامه‌نگاری پهباد (drone journalism)، باید برای جمع‌آوری اطلاعات و اخبار و ارائه آن از هواپیمای بدون سرنشین بهره گرفت. دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی اندکی در جهان، این رشته جدید را عرضه کرده‎‌ و دانشجویان این رشته بخصوص ضمن کسب دانش بهره‌گیری از هواپیمای بدون‌سرنشین مجهز به دوربین‌های ویدئویی و عکاسی برای جمع‌آوری اطلاعات هوایی (aerial information)، با اخلاق بکارگیری دوربین‌های هوایی و نحوه پوشش و تحلیل هوایی (aerial footage) نیز آشنا می‌شوند و هدف، تبدیل اطلاعات جمع‌آوری شده از هوا به مقولات عملی (workable stories) است.

ژورنالیسم پهباد سکوی ایده‌آلی برای ژانر روزنامه‌نگاری محسوب می‌شود. نگرش کنونی نسبت به پهبادها غالبا مضمون منفی (negative connotation) در رسانه‌های جمعی است. مردم معمولا نسبت به جهان پهبادها به چشم جنگ و خرابی نگاه می‌کنند. به هر حال، می‌توان از این تکنولوژی در جنبه‌های دیگر از جمله گزارشگری میدانی (field reporting) بهره گرفت.

از یک سو، ایده «ژورنالیسم پهباد» نگرانی‌ها را هم در بین قانونگذاران و هم آزادی‌خواهان افزایش داده است. ترس در اینجا است که دوایر پلیس و بازرسان خصوصی از این تکنولوژی به نفع خود بهره‌برداری کنند و حتی سیاست‌مداران ترس از آن دارند که روزنامه‎نگاران و عکاسان مخفی (paparazzi) نیز از این دوربین‌های پرنده مطابق میل و در جهت منافع سازمانی خود بهره‌برداری کنند.

بر طبق مقررات آژانس هوایی فدرال (Federal Aviation Agency)، بکارگیری پهباد برای جمع‌آوری خبر در ژورنالیسم تجاری (commercial journalism) در حال حاضر ممنوع است، ولی انتظار می‌رود که این قانون در سال‌های نزدیک دچار تحول شود و در قانون جدید آزمایش قانونمند پهبادهای تجاری (legalize testing of commercial drones) مدنظر قرار گیرد.

به لطف شرایط و اوضاع و احوال رسانه‌ای خبری مدرن، نگاه عمومی و مردمی به پهباد بطور غیرقابل اجتناب‌ناپذیری به نوعی سیستم نظامی بیشتر گرایش دارد تا به سیستمی برای پرداختن به امور شهروندی و ژورنالیستی.

در واقع، تمامی پهپادها را نباید و نمی‌توان در زمره سلاح‌های نظامی و جنگی به شمار آورد. هدف حوزه در حال ظهور و تکامل ژورنالیسم پهپاد، بهره‌گیری از روبات‌های کنترل از راه دور و خودکار برای یاری رساندن و کمک به ژورنالیسم در جهت جمع‌آوری اطلاعات و گزارشگری خبر است.

فایده و مزیت عمده بهره‌گیری از پهباد در ژورنالیسم، عبارت است از رویکردی رویداد مدار نسبت به رشته ژورنالیسم؛ پرداخت به مطالب و مواردی فراتر از پرداخت صرف مصاحبه و شایعات و دسترسی واقعی به داده‌ها و اطلاعات مختلف و رویدادهایی که ژورنالیست‌ها می‌توانند از آنها در جهت نشر و توزیع استفاده نمایند.

اگر شما در زمینه روزنامه‌نگاری (رادیو تلویزیونی، مکتوب یا تعاملی) به عنوان دانشجو، معلم، استاد یا نماینده یک سازمان رسانه‌ای فعالیت دارید و مشتاق هستید تا از «سیستم هوایی پهباد» به عنوان وسیله و ابزاری برای گزارشگری بهره‌مند شوید به این مقوله توجه نمایید. از جمله مواردی که بنا است تقدیم گردد عبارتند از:

• چگونگی رشد و توسعه روزنامه‌نگاری پهبادی.
• استانداردهای اخلاقی استفاده از سیستم‌های پهبادی (unmanned aerial systems) در امر خبرنگاری و گزارشگری.
• امنیت تکنیکی و فنی و استلزامات دولت‌ها برای به خدمت گرفتن این نوع روزنامه‌نگاری.

برای پرداخت به ژورنالیسم پهپاد (drone journalism) لازم است تا معنای پهباد (drone) به درستی مورد درک و استنباط قرار گیرد. Drone اصطلاحی است انگلیسی کهن به معنای تحت لفظی وزوز کردن (hum, buzz) یا یکنواخت سخن گفتن (speak in monotonous tone) و از این رو، معنای جدید این واژه می تواند به صدای «وز وز» و یکنواخت برآمده از هواپیمای پهباد گرفته شده باشد.

بسط و توسعه استفاده و بکارگیری سیستم‌های هوایی بدون خلبان (sUAS) برای روزنامه‌نگارها و بهترین شیوه‌های ممکن برای آرایش و بکارگیری این نوع روزنامه‌نگاری در گزارشگری‌های مختلف از جمله گزارشگری‌های تحقیقی (investigative)، ورزشی (sports)، محلی (local)، فجایع (disaster)، آب و هوا (weather)، محیط زیست (environmental) و غیره از مواردی است که در این مقال سعی می‌شود مورد ذکر قرار گیرد.

در اشاره به برخی مواردی که باید روزنامه‌نگاران برای استفاده از سیستم‌های هوایی بدون خلبان یا پهباد در رسانه‌ها فرا گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آنها به تمامی ایستگاه‌ها، مجاری خبری و روزنامه‌نگاران امکان می‌دهند تا آزادانه رویدادهای مهم را از هوا مورد پوشش قرار دهند.
2. آنها داده‌های جئوفضایی (geospatial data) را برای نظارت تاثیر فجایع طبیعی و حاصل دست بشر جمع‌آوری می‌کنند.
3. آنها روزنامه‌نگاران را مسئول جمع‌آوری داده‌ها می‌کنند تا اینکه صرفاً به جمع‌آوری مقولات صوتی (sound bites) بپردازند.
4. روزنامه‌نگاران از استقلال بیشتری برخوردار هستند و کمتر به داده‌های دولتی وابسته می‌شوند.
5. آنها بخشی از یک سیستم اخطار پیشین هستند.
6. آنها خبرنگاران از صدمه و زیان در امان می‌دارند.
7. روزنامه‌نگاران باید برای جامعه خود این تکنولوژی نوین و راه‌پهای بکارگیری غیرنظامی آن را مورد عرضه قرار دهند.

*استادیار دانشگاه صدا و سیما
 همشهری آنلاین