شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- وبسايت بي بي سي فارسي ـ بيستم ماه مي 2015 (30 ارديبهشت 1394): راديو فارسي صداي آمريكا پس از سي و شش سال فعاليت (فعاليت دور دوم حيات خود)، ديشب (29 ارديبهشت 1394) واپسين برنامه اش را پخش كرد و از ميان شبكه هاي راديويي فارسي زبان برون مرزي ايران رخت بربست. اين شبكه راديويي در واقع بخش فارسي شبكه صداي آمريكا(Voice of America) بود كه علاوه بر انگليسي به دهها زبان براي خارج از اين كشور برنامه پخش مي كند و از لحاظ سازماني، وابسته به وزارت امور خارجه آمريكا است.

بخش فارسي صداي آمريكا دو دوره فعاليت داشت با دو كاركرد متفاوت، دوره اول فعاليت آن، همزمان با نخستين سفر رسمي محمدرضا پهلوي (شاه وقت) به ايالات متحده در نوامبر 1949 (آبان 1328) آغاز شد و اعلام كرد كه هدف، توسعه روابط ايران و آمريكا و استحكام نزديكي و دوستي دو كشور است. سيزده سال بعد باز هم با سفر محمدرضا پهلوي به آمريكا، فعاليت آن به پايان رسيد. [مروري بر تاريخ نشان مي دهد كه نخستين سفر رسمي پهلوي دوم در سمت «شاه» به واشنگتن در نوامبر 1949 صورت گرفت و آخرين سفر او در آن سمت، در نوامبر 1977 كه در اين نوامبر ـ گويا طبق برنامه ـ در برابر كاخ سفيد واشنگتن و اطراف چمن آن برضد او تظاهرات گسترده اي صورت گرفت و به اصطلاح سكه او شكست و ....].

نزديك به 13 سال پس از آغاز فعاليت بخش فارسي صداي آمريكا، پهلوي دوم در ديدار با جان اف كنديِ ليبرال ـ رئيس جمهوري وقت ـ در واشنگتن، رو در رو از او خواست كه برنامه هاي صداي آمريكا به زبان فارسي متوقف شود و استدلال كرده بود كه ديگر نيازي به ادامه فعاليت آن نمي بيند زيراكه راديو سراسري ايران نقص ندارد، يك خبرگزاري ملي اخبار آن را تأمين مي كند و در اخبار و تفسيرهايش سياست تحكيم دوستي و اتحاد دو كشور ملحوظ است و مطالبي خلاف منافع آمريكا پخش نمي شود. كندي پذيرفت (البته پس از طرح خواست هاي خود) و بخش فارسي راديو صداي آمريكا تعطيل شد. در آن زمان، هنوز راديو ترانزيستوريِ داراي موج كوتاه به بازار عمومي ايران راه نيافته بود و راديوهاي لامپي، بزرگ و گران بودند و هركس آنهارا نداشت. به علاوه، سطح معلومات عمومي چندان بالا نبود كه اخبار بين الملل ـ آن هم با پخش سريع ـ درك شود.

در بازگشت از همين سفر بود كه پهلوي دوم به اجرايي شدن بخش هاي ديگري از برنامه اصلاحات ششگانه دكتر علي اميني ـ دوست و همفكر جان اف كندي ـ و پس از رفتن اميني تَن داد.

حدود 17 سال بعد، برنامه فارسي صداي آمريكا به دستور مستقيم جيمي كارتر ِ ليبرال دمكرات و پس از مشاهده ضديت اكثريت انقلابيون با سياست هاي آمريكا و دولت موقت (دولت مهدي بازرگان كه دو ـ سه وزير هوادار آمريكا در آن عضويت داشتند) و در پي برگزاري همه پرسي در ايران و اعلام نظام اسلامي، از نهم اپريل ۱۹۷۹ (بيستم فروردين ۱۳۵۸) كار خودرا از سر گرفت.

جيمي كارتر پس از مشورت با زبيگنيو برژينسكي مشاور لهستاني تبار و ضد مسكو امنيت ملي آمريكا دستور بازگشايي بخش فارسي آمريكا را داده بود. اين بار يافتن همكار براي اين بخش آسان بود و بسياري از روزنامه نگاران ايران و گويندگان راديوتلويزيون دولتي اين كشور و عمدتا اخراجي به آمريكا نقل مكان كرده بودند و در دسترس.
در آن زمان هنوز سفارت آمريكا در تهران فعال بود و يك بار، صداي آمريكا از طريق اين سفارتخانه و از طريق امتحان (مسابقه براي انتخاب بهترها) دو تَن را از ميان ژورناليست هاي ايران انتخاب و استخدام كرد كه يكي از اين دو قبلا و براي مدتي متصدي خبرگزاري راديو تلويزيون ملي (اينك دفتر مركزي خبر) بود و ديگري از مترجمان قديمي خبرگزاري پارس كه هر دو به واشنگتن رفتند و به جمع كاركنان صداي آمريكا پيوستند.

در پي تصرف سفارت آمريكا در تهران و گروگانگيري كاركنان آن و آغاز تنش در روابط دو دولت، بخش فارسي صداي آمريكا تصميم به افزايش برنامه هاي خود گرفت. براي پخش تفسير و ابراز نظر ـ از چند مقام پيشين، استاد دانشگاه و ... كه مقيم آمريكا شده بودند دعوت به همكاري شد. به اين ترتيب، شمار كاركنان بخش فارسي صداي آمريكا افزايش يافت و به حدود سي نفر رسيد و مدت زمان برنامه هايش نيز ظرف يكي ـ دو سال از نيم ساعت به پنج ساعت افزايش يافت.

با ظهور تلويزيونهاي ماهواره اي در دهه 1990، رفته رفته نقش شبكه هاي راديويي برون مرز ازجمله صداي آمريكا رو به كمرنگ شدن نهاد و صداي آمريكا هم پخش برنامه هاي تلويزيوني را آغاز كرد و بتدريج راديو به حاشيه رانده شد. در سالهاي اخير، ديگر صداي آمريكا روي آنتن نبود بلكه در قالب «راديو تماشا» از تلويزيون پخش مي شد و بر شبكه اينترنت (شبكهِ شبكه ها) قرار مي گرفت. همزمان، راديوتلويزيونهاي برون مرزي كه شمار آنها از دهها تجاوز كرده است به وبسايت نويسي پرداخته اند كه در ايران ـ آنتن هاي ماهواره طبق ضوابط اين كشور جمع آوري و پارازيتي مي شوند و وبسايت هاي راديوتلويزيون هاي برون مرزي؛ فيلتر.

در پي كاهش مخاطبان روزنامه، مجله و كتاب نوبت به راديوها رسيده است كه اينك عمدتا در خودرو و در حال رانندگي شنيده مي شوند و اتومبيلرانان علاقمند به موسيقي هستند، نه خبر و تفسير ـ به استثناي اخبار هواشناسي و ترافيك.

«سياست دولت» سرنوشت بخش فارسي راديو صداي آمريكا را ورق نزد، وضعيت زمانه و تغيير سليقه ها و توجه مخاطبان بود. شمار (درصد) مخاطب مسير و سرنوشت يك رسانه (چاپي، گفتاري و ديداري) را تعيين مي كند، نه سياست. بعيد نيست كه ديگر راديوها به سرنوشت صداي آمريكا دچار شوند و در اين صورت، كشتيبان (صاحب فرستنده) را سياست ديگر آيد و صداي خودرا از طريقي ديگر به مخاطبان برساند و ....
ـ ـ ـ ـ ـ
در تعريف، رسانه هاي دولتي يك كشور كه مخاطبان خارج از مرز «هدف» آنها هستند، بازوي روابط دولت متبوع بشمار مي آيند. اين رسانه ها ظاهرا اخبار معمولي را پخش و منتشر مي كنند ولي گاهي در لابلاي آنها نظر دولت متبوع را و نيز يك مصاحبه و نقل نظري ديگر.

منبع: www.iranianshistoryonthisday.com