شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)-|| فعالان عرصه فناوري در دهه 1970 ميلادي پيشبيني كرده بودند تا پايان دهه 1990 تمام نوشتههاي كاغذي اعم از كتابها و روزنامهها الكترونيكي شوند كه البته اين گمانهزني چندان هم درست از آب درنيامد. ولي ما هماكنون در عصري زندگي ميكنيم كه كاغذ به مراتب كمتر از گذشته استفاده ميشود و در عوض مردم تمايل بيشتر به استفاده از محتواي آنلاين دارند. با وجود اين احتمال ميرود كه تا دهههاي آتي رسانههاي كاغذي همچنان مورد استفاده قرار گيرند و مخاطبان خود را حفظ كنند.
از زمان ظهور اينترنت ابزارهاي ارتباطي بهطور گسترده بين مردم رواج پيدا كردند و اين اتفاق فرآيند انتشار اخبار را تغيير داد. با آغاز هزاره سوم ميلادي روزنامهنگاري با چالشهاي جديد مواجه شد و مخاطبان روشهاي آسانتر و كمهزينهتر را براي دريافت اخبار مورد نياز خود برگزيدند. روزنامه گاردين چندي پيش در يك گزارش ويژه نوشت: «روزنامههاي كاغذي در معرض تحولات ديجيتالي قرار گرفتهاند و حجم انتشار آگهيهاي تبليغاتي هم در آنها كاهش يافته است. با اين توضيح آينده خود را چندان كاغذي نميبينيم. تمام روزنامههاي بزرگ جهان آينده خود را در اين عرصه، نامشخص ميدانند و وارد عرصه ديجيتال شدهاند.»
يك گذشته پرتلاطم
ناشران و رسانههاي بزرگ از مدتها قبل براي زنده ماندن در انقلاب ديجيتالي استراتژيهاي خود را تغيير دادند. توانايي كسب درآمد از اخبار كه در سالهاي نه چندان دور در انحصار رسانههاي سرشناس و بزرگ بود هماكنون به منبع ناكارآمد تبديل شده و سوددهي خود را از دست داده است. اگر اين پيامدها را بهصورت گسترده در عرصه جهاني مورد بررسي قرار دهيم درخواهيم يافت پيامدهاي آن بيش از تعطيلي يك روزنامه يا توقف چاپ كتابها خواهد بود.
كارشناسان ميگويند در سالهاي پيشرو فرصت شغلي براي روزنامهنگاران به حداقل ميرسد، فناوريهاي مبتني بر هوش مصنوعي فرآيند تهيه و توليد اخبار را به طور كامل در دست ميگيرند، مخاطبان بهصورت گستردهتر سراغ رسانههاي ديجيتال ميروند و در نهايت آنچه هماكنون بهعنوان «روزنامهنگاري» تعريف ميشود تحولات اساسي را تجربه ميكند.
سال 2001 ميلادي كه تحولات ديجيتالي در گستره جهاني آغاز ميشد، نخستين نگرانيهاي جدي در اين زمينه مطرح شد. همان سال روزنامه نيويورك تايمز با انتشار گزارشي در اين خصوص توضيح داد: «عرصه ديجيتالي همه مخاطبان را شيفته خود كرده است. در چنين شرايطي وقتي يكي از مخاطبان روزنامههاي كاغذي از دنيا برود هيچ شخص ديگري جايگزين او نميشود و به مرور زمان همه هواداران خود را از دست ميدهيم.»
پايان آن دهه در سال 2010 ميلادي ركود اقتصادي تأثيرات قابل ملاحظهاي را در صنعت جهاني رسانه برجا گذاشت و بهدنبال اين اتفاق حجم آگهيهاي تبليغاتي در روزنامهها كاهش يافت. بسياري از شركتهاي تبليغاتي بزرگ فعاليت خود را در اين عرصه كمتر كردند و سودآورترين تبليغات در رسانههاي كاغذي به خريد و فروش اتومبيلهاي كاركرده، اجاره آپارتمانها يا كاريابي اختصاص يافت و كاهش قدرت خريد باعث شد مردم توجهي به ديگر آگهيها نداشته باشند.
هماكنون حدود يك دهه از آن روزها سپري شده است و كارشناسان ميگويند بين سالهاي 2010 تا 2019 ميلادي تعداد مخاطبان روزنامهها به طور مدام كاهش يافته است.
گزارش جديد منتشر شده از سوي دو مركز تحقيقاتي «پيو-الاينس» و «آديتد مديا» نشان داد تنها در سال 2018 ميلادي تيراژ مجموع روزنامههاي منتشر شده در امريكا 10 درصد كاهش يافت و اتفاق مذكور براي هجدهمين سال متوالي به اين صورت دنبال شد.
يك آينده نامعلوم
در حالي كه روزبه روز از تعداد مخاطبان روزنامههاي كاغذي كاسته ميشود، كسب و كار اين مراكز در عرصه ديجيتال رونق بيشتر گرفته است. روزنامه نيويورك تايمز كه هماكنون بهصورت روزانه در 570 هزار نسخه چاپ ميشود، در نسخه آنلاين خود 2.5 ميليون مخاطب فعال روزانه دارد و واشنگتن پست با تيراژ روزانه 356 هزار نسخه توانسته است حدود 1.8 ميليون مخاطب آنلاين روزانه را پوشش دهد.
«لوئيس گرين» سردبير نيويورك تايمز در اين خصوص توضيح داد: «بسيار متأسفم، ولي بايد اعتراف كنم عمر روزنامههاي كاغذي رو به اتمام است. ما از يك سو تلاش ميكنيم استراتژيهاي خود را براي تقويت نسخه كاغذي افزايش دهيم و از طرف ديگر شاهد آن هستيم كه مردم تمايل بيشتري به خواندن محتواي ديجيتالي ما دارند. مخاطبان امروزي تمايل دارند اخبار مورد توجه خود را بهصورت صوتي و ويدئويي در اختيار بگيرند و ما در روزنامههاي كاغذي نميتوانيم به نياز آنها پاسخ دهيم.»
«ترينيتي ميرور» سردبير واشنگتن پست نيز گفته كه همچنان اميدوار است طي 10 تا 20 سال آينده صنعت چاپ به فعاليت خود ادامه دهد و محصولي بهنام روزنامه كاغذي در دستان مردم جهان مشاهده شود. با وجود اين نسل جديد كه با روزنامههاي كاغذي بزرگ نشده است تمايلي به حفظ اين ميراث ندارد و دليلي پيش روي خود نميبيند تا به جاي نسخه ديجيتال، با پرداخت پول رسانه كاغذي را خريداري كنند.
با همه اين توضيحات رسانههاي كاغذي همچنان يكي از اركان اصلي خبررساني محسوب ميشوند و «جِف بيزوس» مديرعامل شركت آمازون كه ثروتمندترين مرد جهان هم محسوب ميشود چندي پيش روزنامه واشنگتن پست را خريداري كرده است تا از اين طريق بتواند كنترل بيشتري بر جامعه داشته باشد. روزنامه لسآنجلس تايمز نيز ماه گذشته با روزنامه ساثرن كاليفرنيا ادغام شد و همچنين قرار است روزنامه گاردين در بريتانيا «تِمپا بيتايمز» را بزودي خريداري كند. اتفاقات مذكور نشان ميدهد كه عرصه روزنامهنگاري و صنعت رسانه همچنان با قوت كامل به فعاليتهاي خود ادامه ميدهد تا بتواند حيات خود را حفظ كند./ ايران